Onafhankelijkheid door cohousing of gemeenschappelijk wonen

Geschreven door Stannah

Cohousing of gemeenschappelijk wonen zou weleens in onze toekomst kunnen liggen. Deze derde woonvorm, ook wel cohousing genoemd, heeft in de afgelopen 40 jaar een groeiende trend gezien. Vele weten echter nog steeds niet echt het fijne ervan, en vergelijken gemeenschappelijk wonen vaak met een hippie commune uit de jaren 60! Wat vast ook fijn alternatief voor wonen was, maar het is heel anders dan waar cohousing voor staat.

Lees rustig alle voordelen die we in dit artikel bespreken door, bekijk de voorbeelden en bedenk voor u zelf of dit wellicht iets voor uzelf zou kunnen zijn. We hebben het hier voornamelijk over intergenerationele gemeenschappen voor jong en oud. Maar er zijn ook cohousing projecten alleen voor ouderen. Maar de meeste gemeenschappen die wij wereldwijd zijn tegengekomen hebben inwoners van alle leeftijden.

Weet u nog hoe het was om vroeger in een buurt te wonen? Iedereen kende elkaar en kon elkaar gemakkelijk helpen door een boodschap te doen voor iemand die dat nodig had. Of een buur die een warme maaltijd kwam brengen omdat deze wist dat je door een moeilijke periode ging. Cohousing of gemeenschappelijk wonen is zeker voor ouderen een goede manier om zelfstandig te blijven wonen.

Neem gerust een kijkje, en wie weet: Dit kan weleens precies zijn wat u nodig heeft!

Inhoudsopgave

Wat is centraal of gemeenschappelijk wonen?
Wat zijn de voordelen voor ouderen?
Enkele voorbeelden uit Nederland en de rest van de wereld
Hoe zet u uw eigen (ouderen) woongemeenschap op?

Wat is centraal of gemeenschappelijk wonen?

Bron: cohousingco.com

De definitie van centraal of gemeenschappelijk wonen kan variëren afhankelijk van de bron die men gebruikt, maar het komt allemaal neer op het volgende: een groep mensen die samenwonen, maar ieder in hun eigen privéwoning. Het is een doelbewuste gemeenschap die bestaat uit een groep privéwoningen die zijn samengebracht rond een gedeelde openbare ruimte.

Dit betekent dat iedereen zijn of haar eigen keuken en badkamer heeft – je hebt immers een eigen woning, maar deelt bepaalde aspecten van het leven. In andere woorden, mensen leven dicht bij elkaar, maar niet mét elkaar. De volgende ruimtes worden meestal met elkaar gedeeld:

Een gemeenschappelijk gebouw met:

• Een grote keuken
• Een eetgedeelte
• Een wasruimte
• Recreatieve ruimtes
• Parkeerplekken
• Looppaden
• Open ruimtes
• Tuinen
• Mogelijke faciliteiten zoals een zwembad of sauna
• Gedeelde middelen zoals gereedschap en grasmaaiers

De Belgische organisatie; Cohousing Projects Belgie, heeft een filmpje gemaakt waar cohousing of samenhuizen in een notendop uitlegt:

Herkomst van het moderne gemeenschappelijke wonen en wat het vandaag is  

 Uiteraard hebben mensen altijd in gemeenschappen geleefd, in elk moment in de geschiedenis. Maar wij gaan echter kijken naar de moderne aanpak, het ideaal dat in de jaren ’60 en ’70 tot leven is gekomen. In België bestaat cohousing al zo een 30 jaar, en het blijft groeien.

De Denen waren de eersten die in moderne doelbewuste communes of samenwoning structuren woonde. Dit ontstond in het einde van de jaren 60 van de vorige eeuw. Het idee verspreidde zich vervolgens naar Zweden en kwam in de jaren 70 ook naar ons land. De jaren 60 waren natuurlijk ook het decennia van de Flowerpower en de zogenoemde hippies begonnen ook communes op te zetten waarin ze samen in harmonie en vrede leefden. Echter, was dat niet echt hetzelfde. Want, de hippies waren mensen die samenwoonden omdat ze een ideaal of levensovertuigingen deelden. Dat is echter niet per se het geval voor mensen in een moderne centrale of gemeenschappelijk woonsituatie. En dat maakt natuurlijk een vrij groot verschil.

Deze vorm van cohousing die we in Noord Europa begonnen te zien waaide over naar de Verenigde Staten en Engeland in het begin van de jaren 90 van de vorige eeuw.

Hoe ziet (senioren) cohousing of samenhuizen er vandaag de dag uit?

 Laten we eerst kijken naar factoren die bepalend zijn voor centraal wonen:

• Betrokkenheid van de bewoners bij het planningsproces;
• Gemeenschappelijke woning en andere voorzieningen
• Grond in gemeenschappelijk bezit
• Fysieke lay-out die interactie aanmoedigt
• Collaboratief gemeenschapsmanagement
• Tussen 15 en 35 huishoudens (in de VS)
• Wooneenheden van gemiddeld 1.250 vierkante meter
• Eigen of gehuurde accommodatie

Cohousing is voor iedereen die deel van een gemeenschap wil zijn zoals in vroegere buurten en dorpen. Mensen willen nog steeds graag hun eigen ruimte en waarderen hun privacy, maar vinden het wel erg fijn dat ze weten dat er iemand is die naar ze omkijkt en dat ze ook op hun aanwezigheid kunnen rekenen. Samen maaltijden voorbereiden en nuttigen, samen in de tuin werken of een wandeling maken is van groot belang.

“Het mooie van cohousing is dat je een privéleven én een gemeenschapsleven hebt, maar slechts zoveel van elk als dat jezelf wilt. Deense cohousing inwoner

Voor wie is cohousing of samenhuizen bedoeld?

Cohousing BotaniCo Leuven | Bron: https://www.cohousingprojects.be/

Er is geen lijst van kenmerken die men moet hebben om in aanmerking te komen om gemeenschappelijk te kunnen/mogen wonen. In theorie is het voor iedereen bedoeld natuurlijk. Wat voor mensen vinden we dan wel in gemeenschappelijke woonformaties als wordt gekeken naar concrete voorbeelden?

• Senioren
• Gezinnen/koppels
• Alleenstaanden
• Milieubewuste mensen

Of het nou om een intergenerationeel of een seniorengemeenschap gaat, ouderen kunnen zowel sociaal als economisch profiteren van de vele mogelijkheden die gemeenschappelijk wonen biedt zoals het uitwisselen van gunsten. Elkaar helpen wordt door deze regeling aangemoedigd. AARP Factsheet

Verderop in dit artikel zullen we naar de vele voordelen kijken van gemeenschappelijk leven voor senioren. We kunnen nu al stellen dat een van de belangrijkste redenen waarom ouderen voor centraal wonen kiezen is dat het een mooi en goed alternatief is voor een conventionele seniorenwoning. En uiteraard, doordat je niet geïsoleerd woont, ervaar je geen eenzaamheid, wat een zeer belangrijke factor is. Gezinnen kiezen voor gemeenschappelijk wonen omdat ze bijvoorbeeld meer steun bij de opvoeding van hun kinderen zoeken. Beide ouders werken vaak fulltime. Wanneer ze dan zeker weten dat hun kinderen na school worden opgevangen zonder dat ze als een gek naar huis moeten, valt een grote last van hun schouders. Dat is dan ook een zeer grote factor waar iedereen blijer van wordt.  Alleenstaanden, ook al genieten ze vaak van hun zelfstandigheid, vinden cohousing interessant omdat ze op deze manier deel uitmaken van een gemeenschap die ze niet zouden hebben wanneer ze alleen zouden wonen. Milieubewuste mensen denken na over manieren om hun ecologische voetafdruk op onze planeet te verkleinen. Als je in een samenwerkingsverband leeft, is het alleen maar logisch dat de impact die je op het milieu hebt aanzienlijk verminderd wordt, omdat er veel gedeeld kan worden.

“Cohousing is niet zo’n radicaal idee; het is een betere manier van leven, maar het vergt wel een beetje extra inspanning om het te laten gebeuren. Cohousing inwoner in de VS

Wat zijn de voordelen van cohousing of gemeenschappelijk wonen voor ouderen? 

Een van de belangrijkste voordelen voor ouderen bij een gemeenschappelijk leven is het volgende:

Onafhankelijkheid door gemeenschappelijk leven

Maria Brenton van de Joseph Rowntree Stichting, schreef een essay over leefgemeenschappen voor ouderen in het Verenigd Koninkrijk. Laten we voor een beter begrip van deze manier van leven eens kijken naar de componenten die gemeenschappelijk wonen voor ouderen vormen;

• Is gebaseerd op een duidelijke intentie om als actieve deelnemer te leven in een groep mensen van vergelijkbare leeftijd en die zich “als een goede buur” willen gedragen;
• Is een investering van ouderen zelf in sociaal kapitaal en wederzijdse ondersteuning;
• Is een manier om de anonimiteit van moderne buurten te compenseren in een tijd waarin het aantal eenpersoonshuishoudens toeneemt en veel ouderen alleen wonen;
• Biedt een extra mogelijkheid voor de informele zorg- en huisvestingsbehoeften van mensen die hun oude dag naderen;
• Biedt mogelijkheden voor het leren en uitwisselen van vaardigheden en ruimte voor gezamenlijke activiteiten en gezelschap;
• Houdt ouderen actief, gezond, betrokken en vermindert de vraag naar gezondheids- en sociale zorgdiensten;
• Biedt de mogelijkheid om van gezinshuisvesting naar een aantrekkelijke, leeftijdsbestendige omgeving te gaan;
• Biedt een mix van privacy en gemeenschappelijkheid;
• Moedigt mensen aan om alvast aan hun oude dag te denken en positieve stappen te ondernemen om zich daarop voor te bereiden vanaf ongeveer hun vijftigste;

Het lijkt erop dat gemeenschappelijke wonen of cohousing vooral voordelig voor ouderen is. We weten dat de huidige trend is dat mensen ouder worden en langer thuis moeten blijven wonen. Cohousing voor ouderen, is voor velen de perfecte oplossing, omdat het senioren in staat stelt om precies dat te doen. Ze kunnen daardoor veel langer zelfstandig thuis blijven wonen en op die manier institutionele zorg vermijden. Wonen in een gemeenschappelijke omgeving is een grote hulp, zeker bijvoorbeeld wanneer iemand ziek is. Buren kunnen ondersteuning bieden rondom het huis, helpen met de boodschappen of met het bereiden van maaltijden.  En zelfs wanneer er meer gespecialiseerde zorg nodig is, bijvoorbeeld bij het in bad gaan of bij het helpen met aankleden enz., kan een verzorger, wanneer nodig, in een gastenkamer in het gemeenschappelijke huis verblijven.

Het feit dat de gemeenschap er voor elkaar is vermindert drastisch het gevoel van eenzaamheid en een geïsoleerd leven. Het netwerk Village to Village, een organisatie die gemeenschappen helpt bij het opzetten en beheren van hun eigen senioren cohousing gemeenschap, geeft de volgende drie belangrijkste punten:

Bron : Village to Village Network

Enkele voorbeelden uit België en uit de rest van de wereld

Voordat we naar concrete voorbeelden gaan kijken, is het natuurlijk altijd veel beter om de woongemeenschap in het echt te beleven! Er zijn vele gemeenschappen in België die graag hun deuren voor u openen zodat u een kijkje kunt nemen. U kunt gemakkelijk contact met ze opnemen en , bijvoorbeeld via een contact formulier of email. Ook worden er soms opendagen georganiseerd. Via onderstaande linkjes komt u enkele websites die u verder kunnen helpen:

• Samenhuizen
• Cohousingprojects

Laten wij nu eens kijken naar enkele voorbeelden uit de praktijk:

Hieronder kunnen we een klein filmpje bekijken van cohousing project De Kaasdroger. Dit is een intergenerationele samenwoning projecten, wat betekent dat er mensen van alle leeftijden wonen.

Woongemeenschap; Abbeyfield is een gemeenschap voor 55+ inwoners, deze optie is dus echt alleen voor ouderen mensen.

Dit volgende filmpje gaat over het cohousing project de Vinderhoute, ook dit is een intergenerationeel project. Hoe gaat het eraan toe in deze gemeenschap?

Het volgende cohousing project is een oude school waar nu 9 gezinnen in harmonie met elkaar wonen:

Laten we eens kijken naar een voorbeelden van onze noorderburen in Nederland.  Dit filmpje gaat over een gemeenschap alleen voor ouderen. Bekijk wat de inwoners over de gemeenschap te zeggen hebben:

Uit de voorbeelden die we hebben gezien, kunnen we concluderen dat de vreugde om omringd door een gemeenschap te zijn zonder twijfel het belangrijkste element is. Wat mensen het meest lijken te waarderen, is de hulp die ze krijgen bij het dagelijkse werk, zoals een maaltijd bij elkaar nuttigen en het gevoel van verbondenheid dat ermee gepaard gaat, evenals de afwezigheid van eenzaamheid.

Hoe zet u uw eigen (ouderen) woongemeenschap op

Wat komt er allemaal kijken het opzetten van een cohousing of samenwoon project? Er zijn gelukkig organisaties die u daar zeer goed bij kunnen helpen. Neemt u vooral een kijkje op:

• Samenhuizen
• Cohousingprojects

Belangrijke en onvermijdbare aandachtspunten bij het opzetten van een woongemeenschap:  

• Hogere opstart kosten; de opstartkosten zullen hoger zijn dan bij een traditionele huisvestiging als gevolg van de gemeenschappelijke gebouwen. Echter op langer termijn is gemeenschappelijk wonen juist voordeliger doordat vele faciliteiten met elkaar gedeeld kunnen worden.
• Juridisch gebied; denk aan enkele juridische zaken die nodig zullen zijn. Maar, omdat het project altijd als en met een groep mensen zal worden uitgevoerd, is het zeer aannemelijk dat deze onderwerpen ook als collectief zullen worden beschouwd.
• Mobiliteit en langer thuis blijven wonen; Het is belangrijk om na te denken over hulpmiddelen die het verschil zullen maken bij het ouder worden. Het idee van uw woongemeenschap is om te voorkomen dat u naar een traditioneel verzorgingstehuis gaat. Ook wanneer trappen een probleem beginnen te worden wilt u wel graag blijven waar u bent. Een traplift of een plateaulift bijvoorbeeld, zijn dingen die u in gedachten dient te gehouden, deze hulpmiddelen zullen door meerdere mensen in de gemeenschap gebruikt worden, de kosten hiervan zullen dus ook gedeeld worden. De gemeenschap moet toegankelijk zijn voor iedereen, dus als uw mobiliteit begint af te nemen, kan een rolstoel, plateaulift of huislift een uitstekende oplossing zijn. Een van de mooiste dingen van gemeenschappelijk wonen zijn de fijne buitenruimtes. Wat als niet iedereen meer toegang tot de tuinen heeft als gevolg van verminderde mobiliteit? Een buitentraplift zou de ideale oplossing zijn.
• Toewijding: Sommige bestaande cohousing projecten bieden de mogelijkheid om eerst te huren, zodat nieuwe bewoners kunnen testen of dit echt voor hun is. Voor wie aan gemeenschappelijk wonen denkt, moet er wel in gedachten worden gehouden dat alhoewel deze manier van leven heel veel voordelen met zich meebrengt, het ook een uitdaging kan zijn. Misschien vond u uw “alleen tijd” toch fijner dan dat u oorspronkelijk had gedacht.

Zoals we in dit artikel gelezen hebben, heeft u uiteraard uw privacy en tijd voor uzelf. Je woont immers niet samen in hetzelfde huis. Maar er zijn wel bepaalde aspecten waarvoor je verantwoordelijk moet zijn als je eenmaal die verplichting aangaat, want in een gemeenschap leven betekent dat anderen op je rekenen. Het helpen met een aantal van de eerder afgesproken huishoudelijke taken is daar een uitstekend voorbeeld van. Het is niet alleen rozengeur en maneschijn – mensen kunnen soms boos op elkaar worden en soms kunnen er conflicten ontstaan, wat niet meer dan normaal is. Gelukkig zijn dit soort conflicten meestal kleine ruzietjes over welke kleur je een gemeenschappelijk gebouw moet schilderen, of honden aan de leiband moeten worden gehouden – ja of nee, of aan welke kant van het terrein je de waslijn moet ophangen. Niets heel ernstigs dus! Maar het is belangrijk om in gedachten te houden dat samenwonen geen onrealistische utopie is. Het is een groep mensen die af en toe problemen zullen hebben, maar die op zoek zijn naar de beste manier om samen te leven als gemeenschap en in harmonie.

De Cohousing Association van de Verenigde Staten heeft de volgende 8 stappen ontwikkeld, voor groepen die zelf aan een gemeenschappelijk wonen project denken:

1. Een visie/doelstellingen verklaring die de intenties en richtingen van de gemeenschap definieert.
2. Een groepsbeslissing- en communicatieproces.
3. Een financiële structuur.
4. Vorm een BV
5. Maak statuten.
6. Open een bankrekening samen.
7. Verzamel beoordelingen van leden.
8. Maak het niet te ingewikkeld

Doe onderzoek, praat met elkaar bezoek andere woongemeenschappen. Er is veel informatie en hulp beschikbaar, bekijk het allemaal rustig en neem de tijd. Hopelijk hebben wij u een beetje kunnen inspireren, en wie weet; misschien is gemeenschappelijk wonen echt iets voor u!