Langer thuis – Senioren woon en leef gids | Stannah

Langer thuis – Woon- en
leefgids voor senioren

Alles wat u moet weten over gelukkig
en gezond thuis oud worden

Inhoudsopgave:

Hoofdstukken

1. Wat betekent ‘langer thuis wonen’?

1.1 Wat houdt ‘langer thuis wonen’ in?

Het begrip ‘langer thuis wonen’ houdt in dat wanneer we ouder worden, we in ons eigen vertrouwde omgeving, zelfstandig, waardig en met een goede kwaliteit van leven kunnen blijven wonen. Dit in tegenstelling tot wat er tijdens de 20ste eeuw gebruikelijk was en men doorgaans tijdens ‘de gouden jaren’ naar een bejaardentehuis of een verpleeghuis ging.

1.1.1 Enkele cijfers over ‘langer thuis wonen’ in België.

Volgens demografische vooruitzichten van het Federaal Planbureau bedroeg het aandeel van Belgische 65-plussers in 2016 17% van de bevolking. In 2060 zal dit aandeel naar schatting stijgen tot 25%. De leeftijdsgroep van 80-plussers bedroeg in 2016 4,8% van de bevolking, maar zal tegen 2060 naar schatting maar liefst stijgen tot 9,1%. Dat houdt in dat in 2060 ongeveer 1,2 miljoen Belgen 80 jaar of ouder zullen zijn.

We kunnen dus over een toenemende vergrijzing spreken, omdat het aantal oudere Belgen toeneemt en blijft toenemen. Er is zelfs sprake van een interne vergrijzing, wat inhoudt dat binnen de groep van 65-plussers, ook het aantal 80-plussers toeneemt. Volgens cijfers van het Agentschap Zorg en Gezondheid van de Vlaamse Gemeenschap heeft maar liefst 95% van de ouderen aangegeven dat zij er de voorkeur aan geven om in hun eigen zelfstandige woonomgeving te blijven. De cijfers geven dit ook weer: in 2001 woonde 10% van de ouderen in een woonzorgcentrum, terwijl dit in 2010 8% was.

Cijfers vanuit de Vlaamse overheid geven bovendien aan dat er steeds meer 65-plussers alleen wonen en dat dit aantal zeker verder zal stijgen. Zo wordt er verwacht dat er in 2027 73 000 meer alleenwonende 65-plussers in Vlaanderen zullen zijn dan dat in 2017 het geval was. Dit is toe te rekenen aan de stijging van het aantal ouderen in de komende jaren.

Ouder dan 65 jaar

Ouder dan 80 jaar

Ouderen die in een woonzorgcentrum wonen 

1.2 Leef uw beste leven – ook tijdens de gouden jaren (Ze heten niet voor niets gouden jaren)

Er zijn drie belangrijke voorwaarden die bijdragen aan de kwaliteit van leven voor de oudere Belg:

  • Een goede ondersteuning en zorg thuis
  • Een geschikte woonsituatie
  • Ondersteuning door mantelzorgers en vrijwilligers

 Deze drie punten zijn voor de overheid essentieel om het welzijn van haar burgers te kunnen garanderen. Wij hebben zelf vooral een invloed op de eerste twee punten. Mantelzorgers en vrijwilligers zijn onmisbaar en ook zij moeten een stevig opvangnet hebben om de taken die de mantelzorg met zich meebrengt te kunnen blijven uitoefenen. Zonder mantelzorgers wordt alles namelijk voor iedereen een heel stuk moeilijker. Wilt u meer over mantelzorgers te weten komen? Bekijk dan via deze link de website van het Vlaams Expertisepunt Mantelzorg.

We bekijken in hoofdstuk 4 welke diensten beschikbaar zijn en helpen om langer zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen.

 Langer thuis wonen kan dus mogelijk worden gemaakt door een combinatie van factoren, maar wordt mee bepaald door de mate waarin we nog vitaal en zelfredzaam of juist kwetsbaar en afhankelijk zijn. Wanneer we vitaal zijn, zijn we in staat om allerlei zaken nog zelfstandig te ondernemen, met slechts enkele aanpassingen en hulp. Een kwetsbare senior heeft meer hulp en aanpassingen nodig om zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen.

Een zelfredzame senior: Geen beperkingen naast beginnende chronische aandoeningen.

Een kwetsbare senior: Last van chronische aandoeningen, lichamelijke en mobiliteitsproblemen en niet meer zelfstandig voor zichzelf kunnen zorgen.

In deze gids kijken we naar verschillende aspecten die kunnen bijdragen aan een mooie, comfortabele toekomst tijdens de ‘gouden jaren’. Tegenwoordig horen we vaak dat we ‘ons beste leven kunnen leven’. Dat geldt natuurlijk ook voor onze oude dag.  Zo zullen we kijken naar veiligheid, diensten, woonaanpassingen en de verschillende woonvormen die hiervoor vandaag de dag beschikbaar zijn.

2. Veiligheid senioren

Zich veilig voelen en in een veilige omgeving leven is essentieel om gezond thuis ouder te worden. Enkele maatregelen nemen en ons bewust zijn van waar we op moeten letten kan de kwaliteit van langer thuis wonen aanzienlijk vergroten. We kijken in dit hoofdstuk naar drie specifieke punten die onze veiligheid vergroten wanneer we als senior zelfstandig wonen.

2.1 Senioren en brandgevaar

Uit onderzoek van de dienst Veiligheid en Preventie van de Federale Overheid is gebleken dat 65-plussers veel vaker bij fatale woningbranden betrokken zijn dan jongere mensen. Het onderzoek heeft aangetoond dat senioren ruim 2,5 keer meer kans hebben op overlijden als gevolg van een woningbrand dan jongere mensen. Zo bedraagt het percentage van fatale 65+-slachtoffers maar liefst 52%. Dat percentage is veel hoger dan het percentage van 65-plussers dat de Belgische bevolking telt, namelijk18%.

Dit zijn verontrustende cijfers. Bovendien is de behandeling van brandwonden en het revalidatieproces bij deze groep ingewikkelder en duurt dit langer. Voldoende redenen dus om hier extra aandacht aan te schenken en deze cijfers zo drastisch mogelijk te verlagen.

Er zijn enkele risicofactoren gevonden die een 65-plusser bij een woningbrand kwetsbaarder maken. Deze factoren zijn in twee groepen onder te verdelen:

Beïnvloedbaar: Niet-beïnvloedbaar:
Sociale factoren: Huisvestiging, Medicijngebruik, Middelen voor brandpreventie Fysiek en mentale factoren: Lichamelijke beperkingen
Sociale factoren: Sociale en economische status

2.1.1 Risicofactoren: Lichamelijke, mentale en cognitieve beperkingen

Iemand die ouder is dan 75 jaar en lichamelijke beperkingen heeft, is kwetsbaarder voor fatale (brand)ongelukken dan een meer vitale senior. Vooral de minder goede werking van de zintuigen is een grote risicofactor. Voorbeelden hiervan zijn:

  • Gehoorverlies
  • Zichtverlies
  • Reukverlies
  • Afgenomen tastzin
  • Afgenomen reactietijd is ook een belangrijke risicofactor. De verminderde mobiliteit in combinatie met een verminderde reactietijd zorgen voor zeer gevaarlijke situaties in geval van een (woning)brand.
  • Ademhalings-, hart- en bloedvataandoeningen: bij deze aandoeningen wordt de lichamelijke conditie slechter, waardoor de persoon in kwestie kwetsbaarder is bij een brandongeluk.
  • Afgenomen coördinatievermogen: een verminderd evenwicht, inschattingsvermogen en afgenomen bewegingssnelheid (vooral bij het koken) zijn factoren die iemand kwetsbaar maken bij het ontvluchten van een brand.
  • Verzwakking: een ouder persoon heeft vaak ook minder kracht, waardoor sommige handelingen minder snel kunnen worden uitgevoerd.
  • Mentale achteruitgang: dementie, verwardheid, moeite hebben met het zich herinneren van dingen of beslissingen nemen vergroten het risico. Zo is het bijvoorbeeld gemakkelijker om een pan op het fornuis te vergeten.

2.1.2 Risicofactoren: Sociale omstandigheden en gedrag

  • Alleen wonen en een beperkt sociaal netwerk hebben: onderzoek heeft aangetoond dat er vaker een fatale woningbrand bij alleenstaande senioren gebeurde dan bij senioren die niet alleen woonden. Indien er echter iemand uit de omgeving betrokken was, zoals een mantelzorger, werd het risico aanzienlijk verlaagd.
  • Koken: koken is een van de grootste risicofactoren. Vooral kledingbrand komt veel voor, doordat (loshangende) kleding vaak van snel ontvlambare stoffen zoals polyester is gemaakt. Omdat de reactiesnelheid en alertheid verminderd zijn, zijn brandwonden vaak het gevolg van een brandongeluk in de keuken.
  • Elektrisch apparatuur en elektra: brandwonden worden vaak veroorzaakt omdat men zich te dicht bij een vuurbron plaatst, zoals een mobiele elektrische kachel. Verkeerd gebruik van een elektrische deken of overbelasting van elektrische bedrading zijn ook veel voorkomende factoren die voor een brandongeluk in de woonomgeving kunnen zorgen.
  • Roken en alcoholgebruik: ouderen nuttigen minder alcohol dan mensen jonger dan 65 jaar. Alcoholgebruik wordt dan ook niet echt als een belangrijke risicofactor gezien. Wat brandveiligheid betreft is roken daarentegen wel een risico onder senioren. Roken is een van de meest voorkomende oorzaken van een fatale woningbrand, vaak in combinatie met alcohol. Roken is echter geen factor specifiek voor ouderen, maar voor alle leeftijdsgroepen. Het weggooien van een brandende sigaret, het in slaap vallen met een brandende sigaret in de hand en het roken in combinatie met het gebruik van zuurstof zijn de meest voorkomende aan brand gerelateerde ongelukken die door roken worden veroorzaakt.

2.1.3 Risicofactoren: Woning en inrichting

  • Verouderd onderhoud woning: doordat ouderen fysiek minder goed in staat zijn om hun (koop)woning te onderhouden, kan de staat van de woning verslechteren en zal het brandrisico vergroten. Slecht onderhouden elektrische apparatuur of verouderde elektrische bedrading zijn ook vaak oorzaken van een woningbrand.
  • Moeilijke vluchtroute: vaak zijn de woningen waar senioren in blijven wonen niet levensloopbestendig. Hierdoor wordt er geen rekening gehouden met een vluchtroute voor mensen die minder mobiel zijn. Zo kunnen ouderen minder snel de woning verlaten in het geval van een brand
  • Afwezigheid van rookmelders: onderzoek heeft aangetoond dat ouderen minder vaak een werkende rookmelder in huis hebben. Rook is een zeer grote bedreiging bij een woningbrand, omdat het lichaam geen zuurstof krijgt. Hierdoor is een ernstig of fataal letsel vaak het resultaat. Ondanks dat ouderen minder snel op het signaal reageren en dit signaal minder goed horen, is het toch altijd verstandig om ten minste één rookmelder per etage te installeren en te testen of deze overal in het huis te horen is. Bovendien zijn vanaf 2020 rookmelders verplicht in alle woningen in Vlaanderen en Wallonië én in alle huurwoningen in Brussel.

2.1.4 Tips: Bevorderen van brandveiligheid

Gelukkig zijn er verschillende dingen de we kunnen doen om een woning veel brandveiliger te maken. Vooral voor zelfstandige alleenwonende senioren is het belangrijk om de woonomgeving zo brandveilig mogelijk te maken.

Voorlichting:

  • De juiste voorlichting in verband met brandveiligheid is cruciaal. Dat geldt voor iedereen, dus ook voor wanneer we ouder dan 65 jaar zijn. Vaak weten mensen niet dat sommige handelingen op een andere manier kunnen worden uitgevoerd die de brandveiligheid aanzienlijk verhoogt. Bijvoorbeeld door de tv niet op stand-by te houden maar echt uit te zetten voor het slapengaan. Er zijn vele punten die iemand zelfs gemakkelijk in orde kan maken om de brandveiligheid te verhogen. Dankzij de juiste voorlichting kan het gedrag van de zelfstandige oudere op een positieve manier beïnvloed worden en daalt het risicoverhogend gedrag van deze oudere.

Elektra:

  • Bij oudere televisies is het belangrijk om deze voor het slapengaan (of bij langere periodes van afwezigheid) helemaal uit te schakelen en niet op stand-by te laten staan. Deze stand kan namelijk brand veroorzaken.
  • Houd elektrische apparaten altijd stofvrij. Omdat deze apparaten warm worden, is het van belang dat ze voldoende kunnen afkoelen waarvoor ventilatie nodig is. Stof kan dit verhinderen. Maak de filter van de droogkast bijvoorbeeld altijd schoon, zorg ervoor dat er geen stof ligt op magnetrons, computers, printers, haardrogers enz.
  • Zorg ervoor dat de elektrische bedrading veilig is en sluit grote stroomverbruikers niet op stekkerdozen maar rechtstreeks op het stopcontact aan. Ook is het belangrijk om geen stekkerdozen op stekkerdozen aan te sluiten, omdat overbelasting en kortsluiting daardoor makkelijker kan gebeuren.
  • Neem uw laptop niet mee naar bed. Ook deze kan namelijk heet worden en in combinatie met het beddengoed voor brand zorgen. Ook elektrische dekens moeten goed volgens de gebruiksaanwijzingen worden gebruikt. Zorg ervoor dat de bedrading van de deken niet slijt door de deken losjes opgerold te bewaren.

Koken:

  • Gebruik een kookwekker om te voorkomen dat een pan te lang op het fornuis staat of dat er wordt vergeten dat er nog iets in de oven staat. Een kookwekker is ook ontzettend behulpzaam om te voorkomen dat iemand in slaap valt terwijl hij of zij wacht totdat een gerecht klaar is.
  • Blijf tijdens het koken bij het fornuis staan, zodat alles goed in de gaten kan worden gehouden. Let op dat u niet te dicht bij het vuur gaat staan en let op losse kleding, pannenlappen of hand-/vaatdoeken die in de brand kunnen vliegen.
  • Bij een vlam in de pan mag er nooit water worden gebruikt! Met een uitgestrekte arm kunt u een passende deksel over de pan schuiven of een blusdeken op de pan leggen. Zet het fornuis en de afzuigkap uit en ga niet met de pan lopen.

Algemeen

  • Rook nooit in bed. Roken is nog steeds een van de meest voorkomende brandoorzaken. Ook indien u op de bank met een brandende sigaret in slaap valt, is dit levensgevaarlijk. Zorg ervoor dat u een asbak gebruikt waar uw sigaret in valt en op deze manier automatisch dooft. Leeg nooit een asbak waar nog smeulend as in zit.
  • Gebruik ten minste één rookmelder per etage. De beste plek is in een gang waar de meeste kamers op uitkomen. Controleer of u de rookmelder ook daadwerkelijk overal goed kunt horen.
  • Als u een openhaard heeft, is het belangrijk om de schoorsteen jaarlijks schoon te laten maken. Zo kan er geen brand in het schoorsteenkanaal ontstaan. Een schoorsteenbrand kunnen we aan een loeiend geluid in de schoorsteen herkennen. Als dat gebeurt, dient u de brand met zand te blussen. Gebruik nooit water!
  • Kaarsen horen op een vaste houder geplaatst te worden, ver van brandbaar materiaal zoals gordijnen, tafelkleed, kussens enz. Houders gemaakt van hout of plastic worden afgeraden. Het is bovendien ook geen goed idee om kaarsen in kerststukjes aan te steken.
  • Zorg dat u genoeg ventilatie in uw woning heeft door het huis goed te verluchten.
  • Zorg dat u via een obstakelvrije gang gemakkelijk kunt vluchten in geval van brand. Indien u niet kunt vluchten en u heeft een balkon, ga daar dan op staan en sluit de deuren, totdat de brandweer kan komen helpen.
  • Zorg voor een opgeladen telefoon, zodat u altijd om hulp kunt bellen.

2.2 Veiligheidstips ouderen veilig online

Het kan ontzettend nuttig zijn om goed met het internet om te kunnen gaan. Zo is het internet een bron van informatie, amusement, sociale contacten (denk bijvoorbeeld aan online daten) en kunt u dankzij het internet gemakkelijk met familie en vrienden praten die ver weg wonen. Bovendien kunnen veel diensten via het internet worden aangevraagd. Het gaat hierbij om belangrijke zaken zoals de zorg, maar ook dagelijkse zaken zoals boodschappen doen in geval van slecht weer. Dan is het wel fijn wanneer we niet naar buiten hoeven te gaan. Goed wegwijs zijn online is dus een absoluut voordeel voor de moderne senior, maar er moet ook op sommige zaken gelet worden.

Er zijn overigens verschillende diensten die kunnen helpen om veilig en gemakkelijk met het internet om te gaan. Bekijk welke deze zijn in hoofdstuk 5.

Hoe kan er op een veilige manier gebruik gemaakt worden van het internet?

2.2.1 Veilig op Sociale Media

Sociale media zoals Facebook, Instagram, Pinterest en YouTube kunnen heel fijn zijn. Ze zijn immers in het leven geroepen om op een sociale manier te worden gebruikt en in contact te zijn met vrienden en familie de we misschien niet regelmatig zien of die we al een hele tijd niet meer hebben gezien. Ook kunnen ze een goede bron zijn van informatie, amusement en creatieve inspiratie. U kunt hier naar hartenlust gebruik van maken. Echter, zoals met alles, is het wel wijs om enkele voorzorgsmaatregelen te nemen om deze media veilig en leuk te houden:

  • Geloof niet alles wat u ziet of leest; tegenwoordig circuleert er veel zogenaamd ‘fake news’ oftewel nepnieuws op het internet. Vooral op sociale media zoals Facebook is dit nog wel eens het geval. Indien het nieuws van een gerenommeerde bron komt, zoals uw dagblad, dan is dat in principe een echt nieuwsbericht, maar er komt heel wat informatie voorbij op Facebook en deze informatie is niet altijd waar. Voordat u het nieuwsbericht gaat delen, kijkt u het dus best eerst even na via een betrouwbare bron.
  • Wanneer u uw profiel aanmaakt, zorg er dan voor dat u uw privacyinstellingen op een zodanige manier instelt dat u zich er fijn bij voelt. U kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om uw berichten alleen met uw vrienden te delen en niet met iedereen. Dit kunt u altijd op elk moment aanpassen.
  • Stuur nooit persoonlijke informatie zoals bankgegevens, creditcardgegevens of persoonlijke gegevens via een privé- of openbaar bericht. Een betrouwbaar bedrijf zal nooit via sociale media om deze gegevens vragen, ook niet wanneer het bericht er ‘echt’ uitziet. Wees ook op uw hoede wanneer het om bijvoorbeeld uw adresgegevens of telefoonnummer gaat. Er zijn oplichters die zowel via het internet als in het echte leven misbruik van uw vertrouwen willen maken.
  • Ontvangt u een vreemd bericht, zelfs van iemand die u kent? Wanneer er een linkje bij zit (een verwijzing naar een website) klikt u hier best niet meteen op. Vraag het even na aan de persoon die u het linkje heeft gestuurd. Het zou om een virus kunnen gaan.
  • Wanneer u op vakantie gaat of voor een langere tijd niet thuis bent is het verstandig om dit niet op sociale media te plaatsen. Ook indien u alleen woont, kunt u dit beter niet melden. U weet nooit wie deze informatie kan zien.
  • Wanneer u een bericht aan iemand schrijft, denk dan aan de inhoud ervan. Wilt u iets persoonlijks schrijven? Zorg er dan voor dat u dit via een privébericht doet en niet via een openbaar bericht.

Lees ook ons Sociale Media Gids voor ouderen boordevol handige tips!

2.2.2 Veilig internetbankieren en winkelen

Het is ontzettend handig om uw bankzaken online te kunnen regelen, bijvoorbeeld om goederen en diensten te betalen is het echt een gemak. Vaak helpen banken ouderen om wegwijs te worden in het internetbankieren. Indien u hier interesse in heeft, kunt u het best contact opnemen met uw bank. U kunt over het algemeen gewoon zorgeloos via het internet uw bankzaken regelen en winkelen. Er zijn wel enkele zaken waar u op moet letten om dit in alle veiligheid te doen:

  • Uw bank zal u nooit om het volgende vragen; beveiligingscodes, om uw bankkaart op te sturen, om telefonisch geld over te maken, om via een link rechtstreeks in te loggen of om via een link geld over te maken. Als u dus via een e-mail, de telefoon of een sms een dergelijk verzoek krijgt, neemt u best contact op met uw bank om dit te melden.
  • Wanneer u een betaling via internet doet, kijk dan altijd even naar de browser. Ziet u aan het begin van het websiteadres het icoontje van een slotje? Dan betekent dit dat het om een beveiligde website gaat en kunt u gerust doorgaan.
  • Houd uw rekening goed in de gaten. Ziet u transacties die u niet herkent? Neem dan contact op met uw bank om deze transacties te controleren. Mocht u slachtoffer zijn geworden van cybercriminelen die geld van uw rekening hebben gestolen, dan bent u daar meestal via uw bank voor verzekerd. Neem contact op met uw bank om dit na te gaan. Ook wanneer uw bank ziet dat er verdachte betalingen met bijvoorbeeld uw creditcard zijn gedaan, zullen zij uw bankkaart uit voorzorg blokkeren.
  • Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, dan is dat waarschijnlijk ook het geval. U kunt altijd de verkoper even ‘googelen’ en beoordelingen opzoeken. Mocht het om een frauduleuze website gaan, dan zult u daar waarschijnlijk berichten van andere mensen over vinden.

2.3 Veiligheidstips voor senioren en veiligheid

Iedereen wil zich op elk gebied veilig voelen in zijn of haar eigen huis, ongeacht de leeftijd. Wanneer iemand het slachtoffer is geworden van een inbraak, is het daarna moeilijk om zich weer veilig thuis te voelen. Dat is al helemaal het geval wanneer we alleen wonen.

Volgens cijfers van de dienst Veiligheid & Preventie werden er in België in 2018 een totaal van 51 617 inbraken geregistreerd. Dat komt neer op ongeveer 141 woninginbraken per dag. Gelukkig zijn er veel eenvoudige maatregelen die het risico op een inbraak aanzienlijk verlagen.

Nu er steeds meer ouderen in hun eigen woning blijven wonen, zijn goede maatregelen om een inbraak te voorkomen en zodoende deze ouderen een veiliger gevoel in hun eigen huis te geven absoluut van groot belang.

2.3.1 Welke maatregelen kunnen we treffen om onze woning tegen inbraak te beveiligen?

  • Leg geen extra sleutel onder de deurmat. Wilt u toch een extra sleutel op een geheime plek bewaren (‘voor het geval dat …’)? Doe dit dan op een zeer originele en moeilijk te vinden plek (dus niet in het vogelhuisje, onder de deurmat, onder een steen of onder een bloempot). Let erop dat niemand u ziet wanneer u de sleutel neemt of weglegt. Een reservesleutel bij een bevriende buur achterlaten, is wellicht een veel veiligere optie.
  • Laat de sleutel niet aan de binnenkant of buitenkant van de deur zitten.
  • Sluit alle ramen en deuren wanneer u niet thuis bent. Dit geldt ook voor de tuinpoort en de schuur. De meeste inbrekers komen via de achterzijde binnen. Zorg er dus voor dat u geen hoge begroeiingen heeft zodat ook de buren een oogje in het zeil kunnen houden.
  • Hang geen adreslabeltje aan uw sleutelbos. Zo is het wel erg makkelijk voor inbrekers om uw huis te vinden én te betreden.
  • Geef geen signalen dat u van huis weg bent. Vraag bijvoorbeeld aan de buren om uw post uit de brievenbus te halen wanneer u op vakantie bent. Verlichting met een tijdschakelaar, zodat het lijkt alsof er iemand thuis is, is ook een goed idee. Plaats geen berichten op sociale media wanneer u op vakantie bent. Doe dat pas bij uw terugkomst.
  • Zet verpakkingen van nieuwe huishoudtoestellen niet buiten, zodat niet iedereen kan zien welke nieuwe toestellen u in uw huis heeft staan.
  • De meeste objecten die uit woningen worden gesloten zijn juwelen, geld en multimedia. Het is dus verstandig om tablets, laptops, juwelen en geld niet op een zichtbare plek te leggen. Berg deze altijd op en laat ze niet rondslingeren.

U kunt, wanneer u op vakantie gaat, politietoezicht voor uw woning aanvragen. Wist u dat u kosteloos de diensten van een diefstalpreventieadviseur kunt inschakelen? Deze komt dan bij u langs om neutraal en vrijblijvend advies te geven over hoe u uw woning kunt beveiligen. Een politieagent of een gemeenteambtenaar die daar specifiek voor is opgeleid, komt dan bij u langs en bekijkt samen met u wat de zwakke plekken van uw woning zijn. Zo kunt u deze beveiligen. U kunt deze gratis dienst via onderstaande website aanvragen:

Bent u toch slachtoffer geworden van een inbraak? Doe dan altijd aangifte bij de politie en bel naar het nummer 101. De politie maakt een proces-verbaal voor u op en u kunt een verklaring van benadeelde persoon afleggen. Neem contact op met uw verzekeringsmaatschappij en laat uw sloten door een erkende slotenmaker vervangen.

2.3.2 Wat kunt u tegen de beruchte ‘babbeltruc’ doen?

Een criminele activiteit waar ouderen wel kwetsbaarder voor zijn, is de zogenaamde ‘babbeltruc’. Een babbeltruc houdt in dat een vaak netjes of officieel uitziend persoon bij u aan de deur aanklopt of naar u telefoneert. Met een zeer overtuigende smoes komen ze bij u binnen of verkrijgen ze vaak vrij grote geldsommen direct aan de deur. Dit kunnen mensen zijn die zich voordoen als iemand van een financiële dienst, waarbij u zogezegd geld terugkrijgt maar wel eerst de belasting van deze teruggave aan de deur moet betalen. Het lijkt onwaarschijnlijk dat u daarin zou trappen, maar in werkelijkheid gebeurt het vrij vaak. De oplichters zijn vaak zeer overtuigend én zien er officieel uit. Er zijn ook voorbeelden van oplichters die wegens een stroomstoring bij de buren ook úw zekeringenkast moeten nakijken enz.

De politie waarschuwt tegen deze oplichterij en mocht u hier slachtoffer van worden, dan dient u hier aangifte van te doen. Realiseert u zich meteen nadat u bent opgelicht dat u slachtoffer van een babbeltruc bent geworden en is het waarschijnlijk dat de dader nog in de buurt is? Bel dan onmiddellijk naar het nummer 112. Is de dader niet meer in de buurt? Dan kunt u beter de politie op het nummer 101 bellen.

 Wat kunt u doen om een babbeltruc te voorkomen?

  • Kijk via een deurspionnetje of een raam wie er voor de deur staat.
  • Laat nooit iemand zomaar binnen.
  • Gebruik een kierstandhouder zoals een deurhaak of een deurketting. Op deze manier kunt u wel met de persoon die voor de deur staat praten; maar kan deze niet naar binnen.
  • Indien de persoon beweert van een officiële instantie te zijn maar geen afspraak met u heeft, vraag dan om een vorm van identificatie en bel de organisatie in kwestie op om dit na te gaan.
  • Geef nooit uw bankkaart of pincode.
  • Mocht u de persoon toch binnen laten, zorg er dan voor dat u de deur achter de persoon dicht doet, zodat niemand anders ongezien met de persoon mee naar binnen kan. Blijf bij uw bezoek, ga niet naar een andere ruimte.

Het is niet fijn om waakzaam of wantrouwig voor uw medemens te moeten zijn. Het liefst gaan we ervan uit dat we mensen kunnen vertrouwen. Het kan natuurlijk ook dat een onbekende bij u voor de deur staat met een legitiem verzoek. Omdat bedrijven tegenwoordig weten dat men voorzichtig moet zijn, zullen ze geen vertegenwoordigers sturen zonder u hiervan op de hoogte te brengen. Mocht dit wel gebeuren, dan moet er dus een alarmbelletje bij u rinkelen en kunt u heel goed de hierboven genoemde voorzorgmaatregelen treffen. Ook wanneer u weet dat u iets besteld heeft en u een pakket verwacht, is het dus niet vreemd wanneer er een koerier bij u voor de deur staat met uw bestelling.  Vraagt een koerier of een postbode om geld voordat hij of zij het pakketje kan leveren? Dan klopt er iets niet. Vraag naar het traceernummer en de afzender. Kijk deze gegevens vervolgens na zonder ook maar iets te betalen.

3. (Nieuwe) woonvormen voor ouderen

 De ontwikkeling dat mensen én langer thuis wonen én ouder worden, heeft ervoor gezorgd dat we aan alternatieve woonvormen denken. Het woonbeeld van 2020 is heel anders dan dit gedurende de hele 20ste eeuw was. De meeste mensen staan ook anders in het leven dan de voorgaande generaties, welvaart en gezondheid hebben er ook voor gezorgd dat we andere dingen in het leven nastreven. Het verlangen of de behoefte naar een gezonde balans tussen rust en natuur en sociale activiteiten en cultuur staat ook steeds vaker centraal. Het is belangrijk dat we een goede kwaliteit van leven hebben, en dat we op een waardige manier ouder kunnen worden. We kijken daarom naar welke nieuwe woonvormen er tegenwoordig voor ouderen bestaan, buiten het zelfstandig in een eigen woning blijven wonen.

3.1 Levensloopbestendig wonen

Voordat we naar de beschikbare woonvormen kijken, moeten we eerst het begrip ‘levensloopbestendig wonen’ begrijpen.

Een levensloopbestendige woning – ook wel; levensloopgeschikt of toekomstbestendig genoemd – betekent dat u in een woning woont die voor alle fases van uw leven geschikt is.

Ook in het geval dat uw levensomstandigheden veranderen, bijvoorbeeld door een ziekte, een ongeluk of door ouderdom.

We kijken in dit hoofdstuk naar enkele opties die in België mogelijk zijn.

3.1.1 Gemeenschappelijk of centraal wonen voor ouderen

Wij hebben voor onze blog een interessant artikel geschreven over gemeenschappelijk of centraal wonen, ook wel samenhuizen genoemd. Hierin beschrijven wij deze woonvorm als volgt: centraal of gemeenschappelijk wonen betekent: een groep mensen die samen wonen, maar waarbij iedereen in zijn of haar eigen privéwoning woont. Het is een doelbewuste gemeenschap (of woongroep) die bestaat uit een groep privéwoningen die zijn samengebracht rond een gedeelde openbare ruimte.

Gemeenschappelijk wonen bestaat voor zowel alleen oudere bewoners als voor bewoners van alle leeftijden. Oudere en jonge alleenstaanden, jonge en oudere koppels, maar ook gezinnen met kinderen van alle leeftijden die wonen in gemeenschappelijk verband. Vaak heeft elke inwoner in dit geval een volledig zelfstandige woning met eigen keuken, badkamer enz. Er worden echter sommige activiteiten samen ondernomen en sommige faciliteiten of diensten worden gedeeld. Ook is er vaak een gemeenschappelijk gebouw met keuken, waar bijvoorbeeld collectieve maaltijden kunnen worden genuttigd en andere evenementen kunnen plaatsvinden.  In het geval van een project waar meerdere leeftijden wonen, wordt er ook wel gesproken van een ‘meergeneratie woongroep’ of ‘intergenerationeel wonen’.

Volgens de Belgische organisatie ‘Samenhuizen’, waren er in 2017 zo’n 79 bestaande woongemeenschappen en 53 woongemeenschappen in verschillende stadia van ontwikkeling in Vlaanderen en Brussel. Het blijkt dus dat deze vorm van wonen aan het groeien is en steeds populairder wordt. Het heeft ook vele voordelen wanneer we aan de volgende punten denken:

  • Het is een milieubewust alternatief
  • Het zorgt voor minder eenzaamheid
  • Ouderen krijgen meer onafhankelijkheid door steun uit de woongroep
  • Het is economischer doordat zowel dingen als diensten kunnen worden gedeeld
  • Het houdt ouderen langer actief en laat ze deel uitmaken van een gemeenschap
  • Het moedigt de ontwikkeling en noodzaak om langer thuis te blijven wonen aan

3.1.2 Gemeenschappelijk wonen opties

Er bestaan in België vele woongroepen zoals we hierboven hebben kunnen lezen. Sommige gemeenschappelijke woonvormen zijn niet helemaal hetzelfde, maar delen wel hetzelfde principe van ‘gemeenschappelijk wonen maar wel met zelfstandigheid en privacy’.

Het concept van gemeenschappelijk samenwonen op oudere leeftijd om eenzaamheid tegen te gaan, hulp te ontvangen en een economische manier om te wonen bestaat al sinds de middeleeuwen. Denk bijvoorbeeld aan de hofjes of godshuizen die we in Vlaanderen op heel veel plaatsen nog tegenkomen. Zoals bijvoorbeeld het Weeuwhof in Poperinge of de Brugse godshuizen. Deze hofjes bestaan al sinds de middeleeuwen. Ze werden particulier gefinancierd en functioneerden als een soort van sociale zekerheid voor ouderen (vaak vrouwen), zieken of bedevaartgangers. Bij een hofje staan de woningen rondom een beschutte binnenplaats, meestal in de vorm van een vierhoek. De woningen zijn meestal klein. Er kunnen geen mensen van buitenaf binnenkomen, de hofjes zijn meestal afgeschermd van de buitenwereld door een muur, ter bescherming van de inwoners.

 De hofjes waren opgezet met hetzelfde concept van gemeenschappelijk wonen:

  • Iedere bewoner heeft een eigen complete woning.
  • Sommige ruimtes zoals de tuin en gemeenschappelijke ontmoetingsruimtes kunnen worden gedeeld.
  • De bewoners geven elkaar tot op zekere hoogte ondersteuning waar nodig.
  • De bewoners zijn onafhankelijk van elkaar, maar leven wel als een gemeenschap met elkaar.

Het concept dateert al van de 14de eeuw! Dit geeft aan dat een goed idee de tand des tijds doorstaat. Wij hebben de meest relevante gemeenschappelijke woonvormen voor deze gids hieronder samengevat:

  • Complex voor gemeenschappelijk wonen voor ouderen en personen van verschillende leeftijden: zoals hierboven beschreven, gaat het in dit geval om een groep mensen die individueel van elkaar samenwonen. Dit kunnen verschillende appartementen zijn of bijvoorbeeld een woonboerderij met verschillende woningen op hetzelfde erf, losse woningen of aan elkaar geschakelde woningen. Iedere bewoner heeft zijn of haar eigen complete woning, waar een alleenstaande in kan wonen, maar ook een koppel of een volledig gezin. De bewoners delen bepaalde aspecten van het leven met elkaar maar niet alles. In andere woorden, mensen leven dicht bij elkaar, maar niet mét elkaar. De volgende ruimtes worden meestal met elkaar gedeeld:

Een gemeenschappelijk gebouw met:

  • Een grote keuken
  • Een eetgedeelte
  • Een wasruimte
  • Recreatieve ruimtes
  • Parkeerplekken
  • Looppaden
  • Open ruimtes
  • Tuinen
  • Mogelijke faciliteiten zoals een zwembad of sauna
  • Gedeelde middelen zoals gereedschap en grasmaaiers

Belangrijk in deze woonvorm is het gemeenschapsgevoel dat vergelijkbaar is met een dorp, waar men elkaar kent en veel deelt, zonder dat men de eigen plek en privacy op hoeft te geven.

  • Kangoeroewoningen: een kangoeroewoning is een samenvoeging van twee zelfstandige woningen die met elkaar verbonden zijn. Het gaat hier vaak om een situatie waarin iemand mantelzorg verleent aan een andere persoon. Bijvoorbeeld een volwassen zoon of dochter die voor zijn of haar hulpbehoevende ouder(s) zorgt. De woningen kunnen beide even groot zijn, of één groter dan de ander, maar kunnen ook van grootte verschillen. Meestal is er één hoofdwoning en één zogenaamde ‘buidelwoning’. Iedereen heeft zijn of haar eigen woning, met een eigen ingang. Er worden geen ruimtes zoals de keuken met elkaar gedeeld, maar de bewoners kunnen wel vanuit hun eigen woning elkaars woning betreden. De woningen worden bijvoorbeeld met tussendeuren van elkaar gescheiden. Dat is natuurlijk ideaal wanneer iemand mantelzorg aan de andere persoon verleent. Een kangoeroewoning is ook een goed voorbeeld van intergenerationeel wonen. Het is geen woonvorm die heel veel voorkomt, maar het is wel een mooie uitkomst voor een familie om dicht bij elkaar te blijven zonder in hetzelfde huis te wonen.
  • (Mantel)zorgwoningen: een mantelzorgwoning (ook wel een zorgunit genoemd) is vaak een geprefabriceerde woning die veel lijkt op bijvoorbeeld een vakantiehuisje. Deze woning mag bij een andere woning (tijdelijk) geplaatst worden om makkelijker zorg te kunnen verlenen. De woning mag in de tuin van de hulpbehoevende of van de mantelzorger geplaatst worden. Er is geen bouwvergunning voor een mantelzorgwoning nodig, maar er zijn wel regels aan verbonden. Er moet bijvoorbeeld vaak wel een indicatie van zorg zijn en ook moet de woning, wanneer de zorg niet meer nodig is, verwijderd worden. Soms mag deze ook blijven staan, maar dan moet wel de keuken en de badkamer verwijderd worden. Het is vaak ook mogelijk om een bestaand bouwwerk zoals een garage tot een zorgunit om te bouwen. Ook mag de mantelzorgwoning soms bij huurwoningen geplaatst worden. Deze woonsoort lijkt veel op de woontrend die we steeds vaker zien waarin mensen in zeer kleine woningen gaan wonen, een zogenaamd ’tiny house’. Er zijn verschillende soorten modellen beschikbaar en vaak zien de zorgunits er fraai en gezellig uit. Wanneer het om een zorgunit gaat waar de zorgbehoevende in woont, dan is de woning vaak wel voorzien van meubilair die bij de behoeften van de persoon past.
  • Gestippeld wonen en harmonicawonen: bij gestippeld wonen bevinden de appartementen/woningen zich binnen één gebouw. Het gaat hier vaak om een woongroep/gemeenschap waarbij de leden verspreid in het gebouw wonen. Ook hier heeft iedereen zijn of haar eigen complete woning maar helpt men elkaar, doet men samen activiteiten, huurt men samen zorg in en verstrekt men gezelschap aan elkaar. Wanneer het om een aaneengesloten blok van woningen gaat, dan spreken we over harmonicawonen. Deze vorm van gemeenschappelijk wonen is vaak economischer, snel te realiseren en eenvoudig. Er wordt meestal een maximaal aantal inwoners bepaald om ervoor te zorgen dat men elkaar kent en dat het gemeenschapsgevoel niet verdwijnt. Denk bijvoorbeeld aan 24 woningen binnen een groter gebouw.

Wilt u meer informatie m.b.t het wonen in een gemeenschappelijke context? Bekijk dan het volgende hoofdstuk voor verwijzingen naar handige websites. Voor meer informatie met betrekking tot cohousing, gemeenschappelijk of centraal wonen kunt u ook ons artikel over dit onderwerp lezen.

4. Behulpzame diensten om langer zelfstandig thuis te kunnen wonen

Gelukkig bestaan er heel wat diensten waar we in onze gouden jaren gebruik van kunnen maken die ontzettend nuttig zijn om langer zelfstandig thuis te blijven wonen. Het is vaak de beschikbaarheid van dit soort hulp waardoor langer thuis wonen mogelijk is, met name voor minder vitale ouderen. In dit hoofdstuk kijken we naar specifieke hulp die zelfstandig thuis wonen gemakkelijker maakt. Gelukkig is er in België veel van deze hulp te vinden, zowel vrijwillig als tegen betaling. Onderaan de tekst hebben wij een selectie voor u gemaakt. Als u op de naam van de organisatie klikt, wordt u via een link doorverwezen naar de respectievelijke website.

Het gaat hier voornamelijk om diensten die kunnen worden aangekocht, die op basis van vrijwilligers werken of die vanuit de overheid worden aangeboden. Deze diensten zijn niet hetzelfde als mantelzorg. Mantelzorg wordt verleend door een familielid, een vriend of een buur. Tegenover mantelzorg staat geen geld.

4.1 Zorg

Behoefte aan zorg is dikwijls de reden dat men niet meer zelfstandig thuis kan blijven wonen. Vaak gaat het hier niet om zeer intensieve zorg, maar wel over zeer noodzakelijke zorg. Voor thuiszorg in de vorm van medische en huishoudelijke ondersteuning, kunt u terecht bij de sociale dienst van het OCMW, het ziekenfonds, het ziekenhuis en bij uw huisarts.  Er zijn echter ook particuliere partijen die dit soort hulp aanbieden.

Waarom is thuiszorg zo belangrijk om zelfstanding thuis te blijven wonen?

Dankzij zorg aan huis kunnen we vaak ook op een oudere leeftijd zelfstandig thuis blijven wonen. Het is niet alleen een cruciale steun voor de mensen die de thuiszorg ontvangen, maar ook voor hun naasten. Die gemoedrust is een cruciale factor voor een goede levenskwaliteit.

Thuiszorg bestaat immers om de levenskwaliteit op peil te houden of om deze te verhogen. Uiteraard zorgt thuiszorg er ook voor dat men überhaupt zelfstandig thuis kan blijven wonen. Dit gebeurt door het verlenen van onmisbare gezondheidzorg zodat de zorgontvangers hun onafhankelijkheid, integriteit en zelfvertrouwen kunnen behouden.

Thuiszorg zorgt onder andere voor de volgende punten:

  • Het maakt langer zelfstandig thuis wonen mogelijk.
  • Men krijgt professionele zorg die op de persoon in kwestie is afgestemd, zoals:
    • Verpleegkundige handelingen
    • Het verzorgen van een wonde
    • Hulp bij de inname van medicatie
    • Stomazorg
    • Katheterisatie
    • Hulp bij persoonlijke hygiëne zoals douchen
    • Gezondheidsproblemen kunnen tijdig gesignaleerd worden.
  • Hulp in het huishouden: een schoon en hygiënisch huis is niet alleen bevorderlijk voor de gezondheid, maar ook voor ons comfort en gevoel van welbehagen.
  • Veiligheid: iemand die een oogje in het zeil houdt is van groot belang, zoals we ook bij brandpreventie hebben kunnen zien.
  • Goed voor het sociale netwerk: er komen mensen over de vloer en ook familieleden en vrienden komen voor de gezelligheid langs en niet uit verplichting omdat ze moeten
  • Garandeert dat de persoon maaltijden/boodschappen thuis heeft en zo goed eet.
  • Het bevordert de zelfredzaamheid.

We kunnen eigenlijk niet zonder thuiszorg. Een combinatie van thuiszorg en mantelzorg is wat we tegenwoordig vaak tegenkomen. Een mix van professionele zorg en van dierbaren is dan ook de fijnste ervaring. We hebben gezien dat de sociale kant van gezond en gelukkig zelfstandig thuis blijven wonen ontzettend belangrijk is.  Zoals we weten zullen we hier met z’n allen in de toekomst steeds vaker gebruik van moeten maken, doordat we langer thuis moeten wonen. Onderzoek toont aan dat men het liefst ook gewoon in zijn of haar eigen huis wil blijven wonen, dus met de juiste hulp en omstandigheden is dat eigenlijk niet eens zo erg. In ons eigen huis kennen we immers onze buren, de omgeving, hebben we onze herinneringen gemaakt en voelen we ons op ons plekje.

Hieronder vindt u enkele handige websites voor thuizorg in Vlaanderen:

4.2 Sociaal contact, hulp en dagelijkse boodschappen

Eenzaamheid is nog steeds een van de grootste problemen met betrekking tot de gezondheid van ouderen. Iedereen die zich eenzaam voelt, ongeacht de leeftijd, loopt het risico om depressief te worden. Depressiviteit kan dan weer voor allerlei andere klachten zorgen en mag absoluut niet onderschat worden. Ouderen hebben vaker kans om zich eenzaam te voelen, omdat hun natuurlijke netwerk langzaamaan verkleint. Dit is helemaal het geval wanneer er geen kinderen zijn of wanneer deze ver weg wonen.  Het is vaak een van de moeilijkste aspecten van ouder worden: ongewild eenzaam worden door factoren waar u zelf eigenlijk weinig controle over heeft. Om met een gezonde levenskwaliteit zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen, is het daarom ook belangrijk om sociale contacten te hebben, ons verhaal kwijt te kunnen en zeker ook een gezonde dosis gezelligheid en vrolijkheid in het leven te hebben. Gelukkig zijn er op sociaal gebied vele diensten te vinden die precies daarmee helpen.

  • Gezinsbond: via de Gezinsbond kan er voor een inwonende oudere, een ziek of gehandicapt familielid een beroep worden gedaan op hun gezelschapsdienst. Tegen een kleine betaling gaat een zorgvuldig geselecteerde vrijwilliger helpen bij maaltijden, maar ook vergezellen bij korte uitstapjes of wandelingen.
  • Carefully: is een dienst die gespecialiseerd is in inwonende zorgverleners. Dit houdt in dat een zorgverlener 24 uur per dag elke dag van de week aanwezig is. Voor huishoudelijke taken, voor begeleiding binnen-buitenshuis, voor boodschappen te doen maar ook voor uitstapjes. De inwonende zorgverlener voert geen medische taken uit. Uiteraard komt deze dienst wel met een hoger prijskaartje. Het is echter wel mogelijk om na te gaan of u via een PVB (persoonsvolgend budget) of het PAB (persoonlijk assistentiebudget) recht heeft op een premie.
  • Kompanio: biedt gezelschap en begeleiding op maat, individueel of in groep, voor senioren die tegen betaling een leuke activiteit willen doen. Zo organiseren zij dagjes uit naar bijvoorbeeld een museum of een nieuwe stad. Ze bieden ook hulp bij het doen van boodschappen of bij andere praktische zaken.
  • Warme maaltijden bezorgd aan huis: een belangrijk onderdeel van gezond thuis blijven wonen is de garantie dat men ten minste één warme maaltijd per dag eet. Vaak kan er via het OCMW een thuisbezorgde maaltijddienst aangevraagd worden voor hulpbehoevenden en/of 65-plussers. Er zijn ook particuliere diensten zoals Delimeal en I-mens die tegen betaling een warme maaltijd aan huis bezorgen. U zit niet vast aan een abonnement en kunt dus ook slechts af en toe een maaltijd laten bezorgen.
  • Vlaams Expertisepunt Mantelzorg: een zeer behulpzame website waar informatie met betrekking tot mantelzorg is verzameld. U vindt hier handige links naar websites met ondersteuningsmogelijkheden thuis bij de zorgvrager.
  • De Kerk: de Kerk kan ook veel steun bieden op sociaal gebied. Er worden vaak dagjes uit en ontmoetingsgelegenheden georganiseerd. Ook wordt er hulp geboden bij eenzaamheid, depressiviteit en levensvragen. Met name voor religieuze ouderen is de Kerk vaak een fijne hulp.

5. Extra

Hieronder vindt u links naar informatieve websites met betrekking tot zaken die in deze gids beschreven worden, maar ook naar websites die meer informatie bieden over bedrijven die u kunnen helpen om uw woning aan te passen naar een seniorvriendelijke woning. Denk bijvoorbeeld aan drempels, hulpmiddelen en hoog-laagbedden.

Wegwijs op het Internet

Hulpdiensten

Gemeenschappelijk wonen

Bronnen:

Vlaamse overheid – Statistiek Vlaanderen

Whitepaper Voka Health Community wonen en zorg

Vlaanderen – Agentschap zorg & Gezondheid

IBZ Veiligheid en Preventie

Criminaliteitsstatistieken – Federale Politie

Folder Wat te doen na een inbraak – gids voor slachtoffers – besafe

Samenhuizen – woongemeenschappen in Vlaanderen en Brussel

Kerknet

Kenniscentrum Welzijn, Wonen en Zorg

Vlaams expertisepunt Mantelzorg

Disclaimer:
Wij hebben de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen bij het schrijven van dit artikel.
Mochten er toch eventuele onjuistheden of onvolkomenheden in voorkomen dan aanvaardt Stannah Stairlift ltd
daar geen verantwoordelijkheden voor.