Evenwichtsproblemen, wat u moet weten over uw evenwicht en uw gezondheid

Geschreven door Stannah

“De meeste mensen zijn zich niet bewust van evenwichtsverlies, tenzij een vriend of een familielid een lelijke val maakt, en plotseling wordt men “verlicht” ….je bent je er dus alleen bewust van wanneer er iets gebeurt” – Moore 2014, industrieel ontwerper, gerontoloog.

Geloof het of niet, ons evenwicht neemt al af vanaf de leeftijd van 35 jaar! Kwalitatief onderzoek heeft aangetoond dat de meeste mensen de gezondheid van hun evenwicht niet als een “bruikbaar” onderdeel van hun algemene gezondheid zien (Grover.S, Johnson.S, Atkin.R and McGinley.C). Echter, een sterke “kern” zal op een oudere leeftijd, of op welke leeftijd dan ook, enorm helpen, omdat het ons helpt om niet om te vallen wanneer we staan of bewegen.

Evenwichtsproblemen, voornamelijk bij ouderen, kunnen erg nadelig zijn omdat ze vaak zeer ernstige gevolgen hebben. Volgens valpreventie.be valt éen op de drie 65-plussers minstens 1 keer per jaar. Één derde onder hen valt zelfs meerdere keren per jaar. Zo geven ze ook aan dat een oudere bijna 10 keer meer kans heeft om op de spoedgevallendienst te belanden wegens een valincident dan als gevolg van een verkeersongeval. Genoeg redenen dus om hieraan te werken en dit zeker serieus te nemen.

“Een van de redenen voor een val is een geleidelijke daling van het evenwicht en de loopgang (…)” (Rubenstein, 2006

Inhoudsopgave:

Hoe werkt ons evenwicht?
Hoe het verlies aan evenwicht uw leven kan beïnvloeden, vooral op oudere leeftijd:
Hoe kunnen we ons evenwicht verbeteren? Het is mogelijk!
Hoe stabiele enkels en een goede beweeglijkheid van de nek uw balans kunnen verbeteren
Tips om van uw evenwichtsproblemen af te zijn:
Checklist om uw evenwicht te verbeteren
Voorkomen is nog altijd beter dan genezen!

Hoe werkt ons evenwicht?

We weten dat het voor ons mensen belangrijk is om een stabiel lichaamsevenwicht te hebben, maar wat is de wetenschap hierachter?

“Ons gevoel voor evenwicht komt van vele verschillende systemen die samenwerken om de stabiliteit van ons lichaam en ogen te creëren”, zo legt Shannon Hoffman, PT, DPT ons uit. Ze geeft de volgende belangrijke factoren aan:

• Correcte zintuiglijke informatie, van onze ogen, spieren, pezen en gewrichten. Het belangrijkste zijn de evenwichtsorganen in het binnenoor, ons vestibulair systeem.
• Onze hersenen moeten dan al deze zintuiglijke informatie goed begrijpen en samenbrengen.
• En ten slotte, de uitvoering. Wanneer onze hersenen alle informatie gesorteerd hebben, zullen ze een bericht versturen naar onze ogen en andere lichaamsdelen, zodat we in balans blijven en een duidelijk zicht hebben tijdens het bewegen.

Ons vestibulair systeem is het sensorische systeem in ons binnenoor dat onze hersenen vertelt over de bewegingen en positie van ons hoofd. Daarom is het zo belangrijk om je hoofd recht te houden als je bijvoorbeeld last hebt van wagenziekte en je niet misselijk wilt worden. Dus ja, onze oren spelen écht een belangrijke rol in ons evenwicht.

Hoe het verlies aan evenwicht uw leven kan beïnvloeden, vooral op oudere leeftijd:

Zoals hierboven vermeld, weten we dat we ons evenwicht beginnen te verliezen na ons 35^ste levensjaar. Echter het verlies aan evenwicht wordt pas echt een belangrijk onderdeel voor onze gezondheid nadat we de 60 zijn gepasseerd.

VeligheidNL

Wanneer we naar bovenstaande statistieken kijken, begrijpen we waarom het zo belangrijk is om een goed evenwicht te hebben! Dit onderzoek is weliswaar uitgevoerd bij Nederlandse ouderen, maar de cijfers zijn ongeveer hetzelfde in België of in Engeland.

Bovendien, wanneer we vallen op oudere leeftijd zet dit een reeks van negatieve effecten in gang. Het kan namelijk ook leiden tot:

• verhoogde angst;
• depressie;
• verminderde activiteit;
• verminderde mobiliteit;
• verminderd sociaal contact;
• hoger medicijngebruik; en
• een grotere afhankelijkheid van medische en sociale zorg

Zeker rondom of op de trap moet men speciale aandacht geven aan het voorkomen van vallen. We voelen ons minder zelfverzekerd en aarzelen om stappen te zetten. Zo krijgen we de neiging tot misstappen, wat leidt tot valpartijen.

Gelukkig kunnen we wél iets doen om ons lichaam te helpen en een beter gevoel van evenwicht te creëren! Hoe eerder we beginnen, hoe beter!

Risicofactormodel met betrekking tot vallen en valgerelateerd letsels

De Wereldgezondheidsorganisatie presenteerde in het Global Report on Falls Prevention in Older Age (2007, p.5) een risicofactormodel met betrekking tot vallen en valgerelateerd letsels. Dit model is onderverdeeld in de volgende categorieën:

• Gedragsmatige risicofactoren:
• Overmatig medicijngebruik;
• Overmatig alcoholgebruik;
• Gebrek aan lichaamsbeweging;
• Ongepast schoeisel.

• Omgevingsfactoren:
• Slecht ontworpen gebouwen;
• Gladde vloeren en trappen;
• Losse vloerbedekking;
• Onvoldoende verlichting;
• Gebarsten of ongelijkmatige stoepen.

• Sociaaleconomische risicofactoren:
• Laag inkomen en opleidingsniveau;
• Gebrekkige huisvesting;
• Gebrek aan sociale interactie;
• Beperkte toegang tot gezondheidszorg en sociale diensten;
• Gebrek aan maatschappelijke voorzieningen.

• Biologische en fysieke risicofactoren:
• Leeftijd en geslacht;
• Chronische ziekten (bijv. parkinson, artritis, osteoporose);
• Afname van fysieke, cognitieve en emotionele capaciteiten.

Hoe kunnen we ons evenwicht verbeteren? Het is mogelijk!

Mensen denken vaak; “och ik ben gewoon een beetje onhandig en stoot overal tegenaan”. Maar dit is vaak een indicatie dat we ons evenwicht kunnen verbeteren. Het verbeteren van ons evenwicht kan eigenlijk heel leuk zijn! En in veel gevallen geldt dat wanneer we aan ons evenwicht werken, we tegelijkertijd ook aan een ander belangrijk deel van ons lichaam werken.

Een onderzoeksteam van het Duitse Centrum voor Neurodegeneratieve Ziekten heeft onlangs een interessant onderzoek uitgevoerd. Dit ging over de effecten van dansen en sporten op de evenwichtsvaardigheden en de plasticiteit van de hippocampus bij gezonde senioren. In andere woorden; ze onderzochten welke invloed lichaamsbeweging had op onze grijze celletjes naarmate we ouder worden. Dus werd er een groep van 60-jarigen gevormd die zich voor verschillende activiteiten inschreven, zoals dansen, algemene fitness, Nordic Walking en fietsen. Dit deden ze gedurende een periode van 18 maanden.

Na deze periode werden er MRI-scans van de deelnemers gemaakt. Zo ontdekten ze dat de hippocampus (het deel van de hersenen verantwoordelijk voor ons geheugen en het houden van ons evenwicht) gegroeid was. Vooral bij diegenen die danslessen hadden gevolgd!

“Dansen lijkt zeer veelbelovend voor zowel het verbeteren van het evenwicht als voor de hersenstructuur bij ouderen” Rehfeld et al.

Dus als u op zoek bent naar activiteiten voor ouderen waarbij het evenwicht wordt getraind, zijn danslessen niet alleen ontzettend leuk, maar het is ook nog een goede manier om nieuwe sociale contacten op te doen.

Hoe stabiele enkels en een goede beweeglijkheid van de nek uw balans kunnen verbeteren

Zoals we hebben kunnen lezen, weten we dat ons evenwicht afhankelijk is van interacties tussen onze hersenen en andere lichaamsonderdelen, zoals onze ogen en benen. Een sterke “kern” en dus een stabiel evenwicht is onmisbaar. Dansen is dus goed voor ons lichaam en voor onze hersenen. Welke andere oefeningen kunnen we doen om ons algeheel evenwicht te verbeteren?

Om vallen te voorkomen zijn stabiele en sterke enkels essentieel. U werkt al aan uw enkels door simpelweg op één voet te staan. Ga op éen been staan en wissel van been om de 30 seconden. U kunt dit tot maximaal 1 minuut per been doen. Maak het interessanter en doe deze oefening samen met een partner. Telkens u van been verandert, gooit u of vangt u een bal naar elkaar. U kunt deze oefeningen eenvoudig en gemakkelijk uitvoeren en gemakkelijk in uw dagelijkse routine inpassen.

Goed onze nek kunnen bewegen lijkt iets onbelangrijks en vanzelfsprekends, maar wanneer we hier even over nadenken is het eigenlijk heel logisch. Wanneer we onze nek niet soepel kunnen bewegen, kunnen we ook niet echt zien waar we onze voeten neerzetten bij het lopen. En dus vergroten we zo de kans op vallen. Er zijn verschillende eenvoudige oefeningen die we zelf kunnen doen die onze nek soepeler maken. Plaats uw kin rustig op uw borst en breng uw hoofd rustig  zo ver mogelijk naar achter. Herhaal deze oefening ongeveer 10 keer, daarna doet u hetzelfde maar deze keer houdt u uw hoofd op normale hoogte en kijkt u van links naar rechts. Uiteraard gaat dit gepaard met rustige bewegingen. Het spreekt voor zich dat u altijd een professional moet raadplegen als u hier meer over wilt weten.

Tips om van uw evenwichtsproblemen af te zijn:

Pilates is ook zeer effectief voor het verbeteren van uw kern en daarmee uw evenwicht! Pilates werkt specifiek aan uw kern en zal alle evenwichtsspieren aan het werk zetten en zo uw kern versterken. Er is geen betere activiteit dan pilates om aan uw evenwicht te werken en het is ook nog heel leuk om te doen. Het kan de moeite waard zijn om op zoek te gaan naar plaatsen waar u lessen in de buurt kunt volgen. Vaak zijn er, naast de sportschool, ook pilates-lessen te volgen in buurthuizen.

In België bestaan er vele initiatieven die mensen helpen met evenwichtstraining en valpreventie. Via deze link kunt u ze bekijken.

Checklist om uw evenwicht te verbeteren

We hebben hieronder een checklist gemaakt van alle punten die in dit artikel besproken zijn en die u wellicht kunnen helpen bij het verbeteren van uw evenwicht. Denkt u eraan, het is dus niet slechts een kwestie van onhandig zijn!

• In vele gevallen, wanneer we aan ons evenwicht werken dan werken we ook aan een ander belangrijk deel van ons lichaam, zoals onze hersenen
• Dansen is geweldig voor onze hersenen en ons evenwicht! Het is ook leuk om te doen en om nieuwe contacten te maken
• Stabiele en sterke enkels zijn essentieel.
• Makkelijke oefeningen doen zoals op één voet staan
• Oefeningen met een partner, afwisselend op één voet staan
• Eenvoudig en gemakkelijk uit te voeren oefeningen die u in uw dagelijks leven kunt integreren
• Pilates is ook zeer effectief voor het verbeteren van uw kern en daarmee uw balans
• Nek flexibiliteit kunt u via verschillende eenvoudige oefeningen zelf vergroten
• Georganiseerde activiteiten in België om vallen te voorkomen

Voorkomen is nog altijd beter dan genezen!

Credit: Foto door Sarah Cervantes via Unsplash

Tot slot kunnen we zeggen dat het verlies aan evenwicht niet zo gemakkelijk te constateren is, maar we weten dat ons evenwicht op 35-jarige leeftijd begint af te nemen. We merken echter pas de “gevaren” als we de 60 gepasseerd zijn. We kunnen een beetje stunteliger worden of we moeten ons vaker vasthouden aan iets voor stabiliteit. Dit zijn indicaties dat we aan ons evenwicht moeten werken. Heel vaak beginnen mensen er pas aandacht aan te besteden als ze al minstens één keer gevallen zijn. We moeten juist proberen om de evenwichtsproblemen in de kiem te smoren en te voorkomen dat we vallen door onze kern zo goed mogelijk te versterken.