Bestrijden van eenzaamheid en isolement onder ouderen | Stannah

Internationale dag bestrijding ouderenmishandeling: misbruik, depressie en eenzaamheid onder ouderen

Eenzame en geïsoleerde ouderen zijn vatbaarder voor misbruik en depressies, een controversieel onderwerp, maar dat wel bespreekbaar moet zijn.

Geschreven door Stannah

Ouderen kunnen snel eenzaam worden op Internationale dag bestrijding ouderenmishandeling geven we hier aandacht aan

Ouderenmis(be)handeling vindt meestal thuis plaats, maar dit kan ook in een institutioneel kader gebeuren, met name in instellingen voor langdurige zorg.

Het is wellicht niet het meest makkelijkste onderwerp om aan te kaarten, maar helaas is het er wel een waar bewustwording voor moet worden gemaakt. Volgens de Verenigde Naties heeft 4 tot 6 procent van de ouderen thuis wel eens te maken gehad met een of andere vorm van mishandeling. Stannah nodigt u uit om op deze dag, Internationale dag bestrijding ouderenmishandeling, hierbij stil te staan.

De groei van de vergrijzende bevolking brengt verschillende maatschappelijke uitdagingen met zich mee. Mishandeling komt vaak voor in situaties waarin een ouder persoon geïsoleerd of eenzaam is. Het is dus belangrijk om isolatie en eenzaamheid onder senioren te begrijpen en waarom deze gevoelens meer overheersen naarmate we ouder worden. Het is des te urgenter om maatregelen te nemen om eenzaamheid tegen te gaan en ouderen in staat te stellen zichzelf te beschermen.

In dit artikel zullen wij naar de volgende onderwerpen kijken:

  • Wat is ouderenmishandeling?
  • Hoe herken je ouderenmishandeling?
  • Pensioen en eenzaamheid
  • Isolatie na weduwschap
  • Wat is de impact van eenzaamheid op de gezondheid van senioren?
  • Wat kunnen we doen om eenzaamheid onder ouderen te bestrijden?
  • Welke rol speelt iemands mobiliteit?

Wat is ouderenmis(be)handeling?

De zorg voor het welzijn van senioren wereldwijd heeft niet alleen te maken met de naleving van hun mensenrechten, maar ook met de dramatische groei van de ouderenpopulatie en de uitdagingen die dit met zich meebrengt voor onze huidige samenleving en toekomstige generaties.

Het Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmisbehandeling heeft de volgende definitie van ouderenmishandeling gegeven:

“Onder mis(be)handeling van een ouder persoon (iemand van 55 jaar of ouder) verstaan we al het handelen of nalaten van handelen van al diegenen die in een persoonlijke en/of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt dan wel vermoedelijk zal lijden en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.” (Comijs e.a. 1996, p. 18)

Ouderenmishandeling is elke vorm van mishandeling die leidt tot schade of verlies. Er zijn verschillend vormen van misbruik:

  • Lichamelijk misbruik – gebruik van lichamelijk geweld bij lichamelijk letsel, pijn of aantasting.
  • Seksueel misbruik – niet-consensueel seksueel contact van welke aard dan ook met een ouder persoon.
  • Huiselijk geweld – escalerend patroon van geweld door een dierbare waar geweld wordt gebruikt om macht en controle uit te oefenen.
  • Psychologische mishandeling – Toebrengen van psychische of emotionele angst door bedreiging, vernedering of ander verbaal of non-verbaal gedrag.
  • Financieel misbruik – Illegaal gebruik van fondsen, eigendommen of middelen van ouderen.
  • Verwaarlozing – Het niet nakomen door een zorgverlener van zijn of haar zorg verlenende verantwoordelijkheden.
  • Verlating – Er is sprake van iemand verlaten wanneer een persoon die de verantwoordelijkheid voor de verzorging van een bejaard individu op zich heeft genomen, deze in de steek laat.

Tot voor kort werd ouderenmishandeling en -verwaarlozing veel verborgen gehouden en vooral als een privéaangelegenheid beschouwd. Het is nog steeds een beetje een taboe, dat meestal onderschat en genegeerd wordt, maar het is wel degelijk een belangrijk volksgezondheids- en maatschappelijk probleem.

Hoe herken je ouderenmis(be)handeling?

Wanneer wij ouderenmishandeling horen, dan denken wij al snel aan vreselijke beelden van arme, weerloze ouderen die op een hardhandige manier behandeld worden. Dat is vaak niet het soort mishandeling dat het meeste voorkomt. Het is bijvoorbeeld ook een volwassenen kind of kleinkind die stiekem geld uit de portemonnee van hun bejaarde (groot)ouders haalt. Of een man die zijn dementerende vrouw thuis opsluit om even een boodschap te kunnen doen. Maar ook bijvoorbeeld een oudere vader die bij zijn kinderen intrekt omdat hij niet meer alleen kan wonen, maar vervolgens wel alle rekeningen van het hele huis dient te betalen.

Dat is uiteraard een soort van mishandeling die veel minder opvalt dan wanneer iemand bond en blauw is. Er zijn enkele punten die mensen helpen om signalen van iemand die mishandeld wordt beter te kunnen interpreteren:

  • Zichtbaar letsel;
  • Overdreven schrikreactie bij een onverwachte aanraking;
  • Onsamenhangende verklaringen over verwondingen;
  • Depressies of onverklaarbare angst;
  • Schichtig of teruggetrokken gedrag;
  • Onverklaarbare uitgaven;
  • Onbetaalde rekeningen en aanmaningen;
  • Lege koelkast.

Bovenstaande signalen kunnen op ouderenmishandeling wijzen, mocht u deze herkennen dan kunt u via deze link de instructies lezen van waar u terecht kunt: Wat kan ik doen bij (vermoedens van) ouderenmishandeling?

Pensioen en eenzaamheid

Met pensioen gaan kan voor velen best moeilijk zijn

Met pensioen gaan kan voor velen best moeilijk zijn, het is een goed idee om hier van te voren over na te denken en om actief te blijven.

Alhoewel velen uitkijken naar het moment dat ze van hun “oude dag” mogen gaan genieten, kan stoppen met werken ook een verminderde sociale interactie en een gevoel van isolement met zich mee brengen.

Deze levensfase kan een uitdaging zijn omdat velen zich verloren voelen. Het verlies van aanzien, vakkennis en nut kan leiden tot terugtrekking van sociale contacten. Vanwege deze verliezen kiezen gepensioneerden soms voor een teruggetrokken en inactieve levensstijl die tot depressie en eenzaamheid kan leiden. Ook kan dit resulteren in gebrek aan zelfvertrouwen en een afnemende gezondheid en welzijn.

Isolatie na weduwschap

ouderen worden vaak eenzaam nadat hun partner weg valt

Naast het pensioen wordt weduwschap in hoge mate geassocieerd met eenzaamheid onder ouderen.  Het verlies van een echtgenoot kan gevoelens van eenzaamheid, verlatenheid en hulpeloosheid oproepen. Het zijn vaak de ouderen zelf die zich isoleren en sociale activiteiten aan zich voorbij laten gaan.

Bij het weduwschap moet men zich op verschillende niveaus aan de situatie aanpassen (persoonlijk, familiaal en sociaal). Soms is het gevoel van eenzaamheid al aanwezig, maar wordt versterkt door het verlies van een echtgenoot.

Hier spelen vrienden en andere familieleden een belangrijke rol, daar zij de persoon in kwestie extra bij moeten staan en ondersteunen.

Wat is het gevolg van eenzaamheid op de gezondheid van ouderen?

depressie bij ouderen

In België hebben naar schatting 700.000 mensen een stemmingsstoornis inclusief jongeren en ouderen

Wij zijn gezond wanneer er een lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden is. Eenzaamheid is een gevoel dat wordt veroorzaakt door afwezigheid van iets of iemand. Gezondheid speelt een zeer belangrijke rol wanneer het op levenskwaliteit aankomt; eenzaamheid stoort het leven van ouderen en heeft een negatief invloed op hun welzijn.

Eenzaamheid kan dezelfde negatieve impact op onze geestelijke gezondheid hebben als chronische stress, en kan ook ons immuunsysteem aantasten, wat weer tot ziektes kan leiden.

Naar schatting heeft 70% van de ouderen een ernstig gezondheidsprobleem dat verband houdt met eenzaamheid en 10% lijdt aan zeer ernstige eenzaamheid, waardoor de fysieke en emotionele gezondheid in gevaar komt. De meest voorkomende ziektes die geassocieerd worden met eenzaamheid zijn; hypertensie, hardnekkige infecties, angst en depressie.

Wat kunnen we doen om eenzaamheid onder ouderen te bestrijden?

eenzaamheid onder ouderen is te bestrijden

Er zijn vele oorzaken die tot eenzaamheid en isolatie kunnen leiden. “Oud zijn” is echter geen synoniem voor ‘eenzaam zijn’. De vele senioren die een actief en gelukkig leven hebben, zijn daar het bewijs van.

Maar, hoe doen ze dat? Het is niet altijd even makkelijk, de ouderen die het gelukkigste zijn, zijn meestal die die actief zijn gebleven. Zoals het doen van activiteiten waar ze voor hun pensioen geen tijd voor hadden. Indien u door een soortgelijke situatie gaat, kunt u uit deze lijst een aantal ideeën halen die eenzaamheid bestrijden:

  • Ontmoet nieuwe mensen; het is een uitstekende manier om isolatie en eenzaamheid onder ouderen te bestrijden. Er zijn in België veel plekken waar ouderen leeftijdgenoten kunnen ontmoeten. Voor informatie kunt u bijvoorbeeld bij de website van OKRA trefpunt 55+ kijken of via het Belgische SeniorenNet. Maar ook uw gemeente of bijvoorbeeld kerk kan daarbij helpen.
  • Wordt vrijwilliger; vrijwilligers werk doen kan zeer lonend zijn. Men kan nieuwe mensen ontmoeten en deel maken van een groep die dezelfde idealen heeft. Samenwerken met gelijkgestemde mensen naar gemeenschappelijke doelen kan nieuwe zin aan het leven geven, waardoor er een gevoel van doelgerichtheid ontstaat en minder gevoelens van eenzaamheid.
  • Investeer in relaties; heeft u ooit het gevoel gehad dat u meer aandacht aan uw familie en vrienden had moeten besteden? Deze levensfase is een uitstekend moment om dat te doen. Organiseer bijvoorbeeld etentjes voor familie en vrienden en maak hier iets blijvends en leuks van. Ook bijvoorbeeld het spelen van spelletjes na het eten, of gezamenlijk een film of oude foto’s bekijken is zeer positief.
  • Doe een cursus; dit is een prachtige gelegenheid om de geest te stimuleren met het leren van nieuwe vaardigheden. Het leren van een nieuwe taal bijvoorbeeld, of kunst maken zoals schilderen of knutselen maar ook dansen of yoga! Deelnemen aan een activiteit resulteert onmiddellijk in contact met nieuwe mensen die daar met het zelfde doel zijn. Het kan een gevoel van saamhorigheid geven. Deel uitmaken van een groep en socialiseren met anderen stimuleert creativiteit en helpt isolement en eenzaamheid tegen te gaan.
  • Adopteer een huisdier; huisdieren, vooral honden en katten, brengen verschillende voordelen met zich mee en één daarvan is het voorkomen van eenzaamheid. Een huisdier betekent voortdurend gezelschap hebben. Bovendien krijgt u lichamelijke beweging en contact met u buurt wanneer u met de hond gaat wandelen. Uiteraard moet de persoon wel in staat zijn om voor een huisdier te zorgen.

Hoe kan Stannah helpen?

Helaas kunnen veel ouderen vanwege hun beperkte mobiliteit niet deelnemen aan de voorgestelde activiteiten. In feite brengen de meeste mensen die last van mobiliteitsproblemen hebben een groot deel van hun tijd thuis door, waardoor het gevoel van eenzaamheid wordt versterkt.

Als u tot deze groep mensen behoort, laat u zich dan vooral niet ontmoedigen. Er zijn verschillende manieren die hierbij kunnen helpen. Een Stannah traplift is een voorbeeld van een hulpmiddel die kan helpen om een actief en vrij leven te behouden. Indien u hier meer informatie over wenst, neemt u dan vooral contact met ons op.

Heeft u van dit artikel genoten?
Misschien vindt u de volgende artikelen ook interessant:

(Inter)nationale vrouwendag; Inspirerende Belgische vrouwen
Wereld Parkinson Dag: het effect van Parkinson op onze evenwicht en mobiliteit
Internationale Dag van de Ouders – samen staan we sterk