Tuinieren voor ouderen; de voordelen van een therapeutische tuin

Geschreven door Stannah

Heeft u zich weleens afgevraagd waarom zoveel mensen met tuinieren beginnen nadat ze met pensioen zijn gegaan? Naast dat men dan de luxe van meer tijd heeft, bevordert een tuin verzorgen of tijd in de natuur doorbrengen uw gezondheid. Deze kunnen ouderen helpen om angst en stress te voorkomen en gewoonweg een voller leven te leiden.

Wanneer we er even over nadenken is het eigenlijk vrij logisch. Een tuin heeft immers alle elementen om onze zintuigen te prikkelen. We kunnen de bloemen ruiken, en zien de heldere kleuren, we voelen de zon, de wind en het gras, we horen de vogels en de bijen en we kunnen zelfs proeven wat we hebben geplant. Niet minder belangrijk, is het feit dat werken in een tuin ons tot bewegen brengt. Kunt u de voordelen die tuinieren met zich meebrengt al zien?

Bovendien kan het verzorgen van een tuin, zeker wanneer u gepensioneerd bent, een gevoel van zinvol bezig zijn geven en helpen in de strijd tegen bijvoorbeeld een depressie. Een studie geschreven door McCaffrey R, W and Hansom C vertelt ons het volgende; “Jaarlijks kampen miljoenen mensen met depressie, inclusief ouderen, waar het bijzonder lastig voor kan zijn, omdat het de fysieke, mentale en sociale functionering beïnvloedt. Toegang tot de natuur en meer zonlicht, kan de depressie helpen te behandelen, zo heeft het ook een positief effect op het verbeteren van moraal, zelfvertrouwen, samenwerking, sociale interactie en lichamelijk functioneren (…).”

Geen wonder dat therapeutische tuinen bestaan, en zeer gewaardeerd door de gebruikers worden.

Stannah nodigt u graag uit om de wonderlijke wereld van tuinieren te ontdekken, en zo te begrijpen waarom een tuin een helend effect kan hebben met alle voordelen die een tuin met zich meebrengt. Wie weet, misschien wordt dit wel uw volgende “doe-het-zelf” tuin project!

Wat is een therapeutische tuin?

Zijn alle tuinen niet therapeutisch? Wanneer wij ons in een goed verzorgde tuin bevinden kunnen stress symptomen inderdaad verminderen, en een geluksgevoel bezorgen. Echter, wanneer wij het over een therapeutische tuin hebben, dan hebben wij het over specifiek ontworpen groene plekken voor bijvoorbeeld ziekenhuizen, verzorgingstehuizen of andere zorginstellingen. Wij hebben het vaak over belevingstuinen, in het Engels worden alle gezondheidstuinen omschreven met een overkoepelende term, namelijk een “Healing Garden” oftewel een helende tuin. Iedereen kan hier gebruik van maken, jong, oud, ziek of gezond. Hoe kunnen wij deze helende elementen ook in onze eigen tuin opnemen?

“Een tuin aanleggen, is geloven in morgen”
Audrey Hepburn

Clare Cooper Marcus, een emeritus professor in landschapsarchitectuur aan de universiteit van Californië Berkeley, zegt hierover het volgende; “Tijd doorbrengen in de natuur of in een goed ontworpen tuin, zal geen kanker of een derdegraads brandwond helen. Er is echter genoeg bewijs dat aantoont dat het wel pijn en stressniveaus kan verlagen– en zodoende wordt ons immuunsysteem op zo een manier gestimuleerd dat het ons lichaam in samenwerking met andere behandelingen helpt te genezen”. Veel ouderen lijden vaak aan reumatische aandoeningen die veel pijn en ongemak kunnen geven. Ook valangst komt vaak voor wat het stressniveau hard omhoog kan laten gaan. En eigenlijk, kunnen we allemaal wel een extra steuntje in de rug gebruiken wanneer het aankomt op ons immuunsysteem, toch? Het verzorgen van een tuin en de natuur bewonderen kan ons algemeen welzijn ontzettend helpen. Laten we eens kijken naar de elementen die in een therapeutische tuin voorkomen, en welke u in uw eigen tuin kunt gebruiken.

Een therapeutische tuin van dichtbij

Wikipedia definieert een therapeutische tuin als volgt: “Een therapeutische tuin is een openluchttuin die speciaal ontworpen is om te voldoen aan de fysieke, psychologische, sociale en spirituele behoeften van de mensen die de tuin gebruiken en zo ook voor hun verzorgers, familieleden en vrienden”. Er is een onderscheid tussen een therapeutische en een helende tuin. Een helende tuin heeft alle aspecten van de natuur opgenomen; groene planten, een water element, bloemen en alle andere aspecten die ons in contact met de natuur brengen. Een therapeutische tuin is speciaal ontworpen om deel van een behandelingstraject uit te maken. Naast de elementen die we hier besproken hebben, wat kunnen we nog meer in een helende tuin vinden? Wij hebben een artikel van Scientific American, Natuur die Voedt gebruikt om hier wat meer over te weten te komen. Onderstaande elementen zijn allemaal het product van onderzoeken over het onderwerp:

• Er moet genoeg zonlicht kunnen komen en een plek voor schaduw zijn.
• Planten die vogels en vlinders aantrekken, dit activeert meerdere zintuigen.
• Decoratieve bomen.
• Fruitbomen.
• Plekken waar je kunt zitten, met makkelijk te verplaatsen stoelen, zodat je hier graag een gesprek met iemand aangaat.
• Een water element, kies iets uit dat daadwerkelijk een kalmerend effect heeft. Een lekkende kraan doet dat bijvoorbeeld niet.
• Wandelpaden, zodat mensen die minder mobiel zijn ook de tuin kunnen gebruiken. (bijvoorbeeld wanneer u een looprek heeft)
• Water aansluiting (voor de tuinslang)
• Makkelijk toegankelijk, maak de toegang tot de tuin makkelijk, bijvoorbeeld niet achter een zware deur.

Sommige van bovenstaande elementen zijn misschien minder makkelijk om in een normale huistuin te plaatsen, maar we kunnen deze wél ter inspiratie gebruiken. Stel uzelf deze twee vragen en werk daaruit verder; Wat zoekt u in een tuin? en Wat wilt u ermee bereiken?

Tuinieren en mentale gezondheid

Het is duidelijk dat bezig zijn in de tuin of in contact zijn met de natuur een positief effect op de gezondheid heeft. Lichamelijk omdat we natuurlijk fysiek bezig zijn, maar wat zijn nou de concrete gezondheidsvoordelen voor onze hersenen? Het lijkt ongelofelijk, maar tuinieren wordt al sinds het begin van de 19de eeuw als een vorm van therapie gebruikt! Wij mensen hebben altijd problemen gerelateerd aan stress, depressies en een negatief zelfbeeld gehad. Naarmate wij ouder worden gaan deze gevoelens niet weg. Hopelijk worden we wel een stukje beter in hoe hiermee om te gaan.  Maar toch kunnen wij hier allemaal wel een beetje hulp bij gebruiken. Hoe helpt Moeder Natuur ons hierbij?

Tuin therapie en waarom dit goed voor u kan zijn

Er zijn verschillende bronnen op internet die aangeven wat een positief effect tuinieren op onze gezondheid heeft. Psychologytoday.com heeft hier meerdere artikelen over. Hieronder hebben we de hoofdvoordelen even op een rijtje gezet. U kunt deze rustig bekijken en wellicht als inspiratie gebruiken wanneer u uw eigen tuin ontwerpt.

– Het bezorgt een verantwoordelijkheidsgevoel, verbetert ons zelfvertrouwen en geeft een gevoel van voldoening. Planten reageren echt op aandacht en zorg en wanneer wij weten dat levende elementen afhankelijk van onze zorg zijn dan geeft ons dat een daadwerkelijk gevoel van verantwoordelijkheid. De tuin is afhankelijk van de tijd en zorg die wij daar zelf instoppen, het is zeker de moeite waard want we krijgen er dan ook zoveel voor terug. Het groeiproces van onze eigen plantjes kunnen meemaken, vanaf het begin tot een volwassenen plant is zeer positief voor ons zelfvertrouwen en gevoel van voldoening.

– Een verbinding met de wereld om ons heen; Soms hebben we allemaal even een geheugensteuntje nodig, en moeten we eraan herinnerd worden dat de wereld niet om ons alleen draait. Wanneer u in uw tuin aan het werk ben, zult u zich verbonden voelen met de aarde en de wereld om u heen. Het opent onze ogen en we voelen dat we ergens deel van uit maken dat groter dan onszelf is. Dit gevoel is van groot belang wanneer u bijvoorbeeld last hebt van een dipje.

“Bloemen geven een gevoel van rust, zij hebben geen emoties of conflicten”
Sigmund Freud

– Geluk Hormoon: Uiteraard hebben we een dosis energie nodig wanneer we aan het werk zijn in de tuin, en wanneer wij bezig zijn maakt ons lichaam de stofjes Serotonine en Dopamine aan, deze hormonen maken ons blij en daarom gelukkiger. En ook niet onbelangrijk is dat aan het einde van de dag we ons moe en voldaan voelen. Er is geen beter medicijn voor een goede nachtrust!

– Relaxerend: “Bloemen geven een gevoel van rust, zij hebben geen emoties of conflicten” zei de vader der psychoanalyse Sigmund Freud al, in uw tuin bent u in uw eigen wereldje. Hier hoeft u zich nergens zorgen over te maken, hier is geen druk van buitenaf, geen problemen alleen u en uw planten. Op deze plek kunt u al uw zorgen achter laten en op deze manier wat rust in uw hoofd creëren.

– Bevordert contact met anderen; tuinieren kan door jong en oud gedaan worden, tijd met familie en vrienden in de tuin doorbrengen is een van de leukste activiteiten die men kan doen. Tuinieren of de vruchten van uw eigen inspanningen plukken samen met de (klein)kinderen is een waardevolle herinnering in de maak.

– Een gezonde uitlaatklep; Iedereen die wel eens in de tuin heeft gewerkt weet dat het niet allemaal rozengeur en maneschijn is. Soms moet er ook wat vervelend werk verricht worden, zoals bijvoorbeeld trimmen. Maar geen nood! Dat is juist ontzettend fijn, gelukkig is echt zware arbeid absoluut niet nodig. U kunt bij het trimmen gewoon op een lekkere comfortabele tuinstoel of kniebankje zitten. Mocht er toch een klusje voorbijkomen dat u te zwaar vindt, nou, daar zijn die jonge sterke kleinkinderen toch voor?

Dit zijn slechts enkele voordelen waarom tuinieren zo een positief effect op onze welzijn heeft. De enige manier dat wij deze echt kunnen ervaren is om het zelf te proberen, zodat we de effecten zelf kunnen waarnemen.

Welke aromatische planten kunt u planten, en waarom.

Zoals eerder vermeld zijn er enkele elementen die niet in uw tuin mogen ontbreken, zoals bloemen en planten die vlinders en vogels aantrekken. Hier kunt u uw fantasie de vrije loop geven, bedenk welke geuren en kleuren u graag wilt zien en wees lekker creatief. Uiteraard moet u wel in gedachten houden dat helaas niet alles in uw stukje van de aardbol goed zal groeien. Als u in België woont en heel graag een citroenboom of een tomatenplant wilt planten, dan kan dat misschien wel maar u heeft waarschijnlijk meer uitkomst met een prachtige appelboom bijvoorbeeld. Laten we even kijken naar welke aromatische planten er zijn, dan hoeft u alleen nog maar te bedenken wat haalbaar is en welke u graag wilt hebben.

Aromatische planten en kruiden.

Stannah heeft een paar favorieten voor u geselecteerd, uiteraard zijn er veel meer kruiden beschikbaar. Dit is slechts een selectie om u te inspireren en te motiveren. Wij hebben gekeken naar de esthetische schoonheid van de plant, het aroma en wat deze planten voor uw gezondheid kunnen betekenen. Deze suggesties kunt u makkelijk gebruiken om bijvoorbeeld een thee te bereiden of in een salade te gebruiken. Tenzij u een professionele kruidenspecialist bent, adviseren wij u om geen medicinale planten te gebruiken wanneer u niet zeker weet hoe u deze dient te bereiden. Ze kunnen namelijk meer kwaad dan goed doen.

– Lavender; heeft een kalmerend effect op onze zenuwen en op de hersenen. Het wordt vaak in zeep gebruikt maar kan ook goed als thee worden gedronken. Lavendel is echt een top aroma en een van de populairste.

Munt; één van de oudste kruiden die door de mens wordt gebruikt, heeft een milde pijnstillende werking, helpt bij een pijnlijke maag, pijn veroorzaakt door gassen in de darmen, voorkomt misselijkheid en koelt de huid af.

– Kamille; wanneer kamille als thee wordt bereid dan kan dit een kalmerend effect hebben, ook kunt u bij mondzweren de thee in uw mond gorgelen, en is het een fijne remedie om de huid af te koelen bij verbranding

– Citroenmelisse; zeer aangenaam en fris aroma, dit is een echte aromatische plant die makkelijk en snel groeit, ook geeft het uw tuin een heerlijke geur.

– Jasmijn; het woord betekend letterlijk “geurende bloem” in het Perzisch, en wordt vooral bij aromatherapie gebruikt. Het kan helpen als een antidepressivum, afrodisiacum of helpen in slaap te vallen. Bovendien wordt de essentie van de bloem ook gebruikt om de vocht en elasticiteit van onze huid te herstellen waardoor rimpels voorkomen worden.

– Calendula (Goudsbloem); een prachtige goudkleurige bloem die uw tuin zal doen oplichten! Het is een eetbare bloem, die ook gebruikt wordt bij het behandelen van huidproblemen door middel van een kompres. Ook kan het maag-en darmproblemen verlichten.

– Rozemarijn; ook dit is een zeer geurende plant, word vaak in de keuken gebruikt en is een geweldige aanvulling op uw tuin. Het is een goede bron van ijzer, calcium en vitamine B-6.

– Salie (Salvia); de groene blaadjes worden vaak bij het koken gebruikt, het kan de eetlust bevorderen en flatulentie voorkomen. Het schijnt neuro beschermende aspecten te hebben en wordt gebruikt bij het behandelen van Alzheimer ´s, dementie en depressie. Wanneer salie als infusie wordt bereid en de geuren hiervan worden ingeademd kan dit goed zijn bij ademhalingsproblemen en het verminderen van menopauze symptomen.

– Echinacea; deze mooie paarsachtige bloem is zeer populair tijdens het griepseizoen, aangezien het ons immuunsysteem versterkt en het lichaam in staat stelt bacteriële en virale infecties te bestrijden.

Laat u informeren en inspireren en kijkt u vooral ook naar andere voorbeelden.

Ontwerp uw tuin op zo een manier dat u de aromatische planten op strategische plekken plaats, zodat hun schoonheid en de aroma´s echt tot hun recht komen. Indien u ook groente en fruitbomen wilt planten, dan adviseren wij u om hier van tevoren onderzoek naar te doen, daar deze op een bepaalde tijd in het jaar geplant en geoogst moeten worden. U kunt ook een plantkalender gebruiken, zo een kalender geeft u informatie met betrekking tot wanneer u iets dient te planten en wanneer dit weer geoogst moet worden. Als een moestuin meer uw ding is, gaat u er dan vooral voor! Het belangrijkste is namelijk dat u in contact en bezig bent met de natuur.

Tuingereedschap die u kunt gebruiken

Om uw tuinervaring zo gunstig en aangenaam mogelijk te maken, is het het beste om gepaste kleding en gereedschap te gebruiken. Gelukkig is er verschillend tuingereedschap beschikbaar die de seniore tuinder precies dáar mee helpt.

Tuingereedschap voor ouderen.

Kleding; u dient comfortabele kleding te dragen zodat u zich gemakkelijk in de tuin kunt bewegen, denkt u er ook aan dat u zich tegen sommige elementen moet beschermen. Bijvoorbeeld een grote strohoed is onmisbaar, daar het uw gezicht en hoofd tegen de zon beschermd. Een pet met een brede rand en nekbescherming is ook een goede optie. Met een paar goede en stevige tuinhandschoenen zult u ook heel gelukkig zijn! De handschoenen beschermen uw handen namelijk tegen modder, viezigheid, de zon een prikkende doorn of ander “vervelend” onkruid zoals brandnetel. Een degelijk schort om uw kleding mee te beschermen en om een handige plek te hebben om uw kleiner gereedschap zoals de tuinscharen in te bewaren, is ook erg prettig.

Gereedschap dat u in en rondom de tuin goed kan helpen is onder andere een kniebank/zitbankje. Dit product is erg fijn omdat het een combinatie is van een aangenaam kussen en een stevig hulpmiddel om zich aan vast te houden. Wanneer u het bankje omdraait kunt u deze ook als zitbankje gebruiken. Een tuinafvalgrijper is ook zeer praktisch! Het helpt u bij het oppakken van klein vuil dat in uw tuin beland is, maar ook wanneer u iets laat vallen. Het fijne hiervan is dat u zelf niet hoeft te bukken en zo uw knieën en rug bespaard.

Ander nuttig tuingereedschap is o.a.:

– Schoffel

– Spitvork

– Schep

– Hark

– Snoeischaar

– Handklauwtje

– Onkruidwieder

Bovenstaand gereedschap is allemaal in een “makkelijk te gebruiken” versie te verkrijgen. Deze hebben dan bijvoorbeeld langere handgrepen, een antislip oppervlak, een armsteun of zijn extra licht van gewicht. Vraag uw dichtbijzijnde tuincentrum voor meer informatie hierover, nu weet u in ieder geval wat u voor uw volgende verjaardag of voor Sinterklaas kunt vragen!

Naast speciaal gereedschap met lange stelen kunt het e.e.a. ook omdraaien bij de aanleg van uw tuin. Met bloembakken op stahoogte kunt u uw aromatische planten, kruiden, groenten en fruit nog beter verzorgen. Ook als u knie- of heupblessures heeft, of als bukken u duizelig maakt.

Tuinieren en verminderde mobiliteit; waar een wil is, is een weg

Uiteraard begrijpen we bij Stannah dat als de toegang tot uw tuin moeilijk te bereiken is door bijvoorbeeld trappen, dat het een hele uitdaging kan zijn om deze nieuwe hobby te omarmen. Maar zoals het bekende gezegde luidt: Waar een wil is, is een weg! Onze Buitentraplift kan wellicht uw belangrijkste hulpmiddel zijn, de traplift brengt u veilig naar de tuin en, misschien nog belangrijker, weer terug de trap op na een productieve tuinsessie. De buitentraplift helpt u ook met boodschappen of andere dingen gemakkelijk met u mee te nemen. De buitentraplift is ontworpen om precies dát te doen waar hij voor gemaakt is, om u mee naar buiten te nemen! De traplift werkt daarom ook het hele jaar door, zelfs met wisselende weersomstandigheden zoals negatieve temperaturen en tijdens een regenstorm. Maakt u zich vooral geen zorgen, zolang ú naar uw tuin kunt is alles helemaal in orde!

Vergeet u vooral niet wat schrijfster Clare Ansberry in haar boek “De vrouwen van Troy Hill (…) heeft geschreven:” Tuinen en bloemen hebben de neiging om mensen uit hun huizen te lokken en op deze manier dichterbij elkaar te brengen”. Gaat u zelf uit op avontuur en ontdek al het moois dat Moeder Natuur voor ons in petto heeft!

U vindt de volgende artikelen misschien ook interessant:

90 Jaar oude Anežka Kašpárková is hét bewijs dat leeftijd slecht een getal is!
Ouderen blijven steeds langer thuis wonen
Wereld Parkinson Dag: het effect van Parkinson op onze evenwicht en mobiliteit